PANDEMİ BİTMEDİ (23 Ocak 2022)

Pandemi Gündemi

Türk Tabileri Birliği (TTB) Covid-19 aşılaması ile gerçekliği hazırladığı grafikle kamuoyu ile paylaştı: ‘’Türkiye’de halen aşılanması gereken on milyonlarca yurttaş olmasına rağmen, günlük aşılama hızı yavaşlıyor. Mümkün olan her yerde aşılamayı yaygınlaştırırsak günde 1,5 milyon aşı yapabiliriz. Sağlık Bakanlığını göreve davet ediyoruz. #HızlıAşılama, #TedirginOlmaAşıOl, #ŞeffafBilgi

***

Avrupa Birliği, ABD ve diğer 51 ülkede geçerli aşılardan sonra, tamamlayıcı olarak yine “onaylanan aşıdan yaptırma“ şartı getirildi. AB ve ABD’de onaylanan aşıdan 3’üncü dozu olmayanın aşı pasaportu 6 ay veya en fazla 9 ay geçerli olacak. Türk yapımı Turkovac, dünyanın diğer ülkelerinde sayılmadığı için Pfizer/BioNTech yaptıran Türkler, bu aşıların üzerinden 6 ay ya da en geç 9 ay geçtikten sonra aşılanmamış sayılacak. Türkiye’nin ölü virüsten ürettiği coronavirüs aşısı Turkovac ile ilgili Avrupa Birliği İlaç Kurumu EMA ve ABD İlaç Kurumu FDA’ya bir bildirim yapılmadı. EMA, “Bize bir başvuru, bilgi ya da açıklama gelmedi“ derken, benzer durum FDA için de geçerli. Turkovac, AB’de onaylanmadığı için bunun güçlendirici aşı olarak Avrupa ülkelerinde kullanılması mümkün değil. 

Pandeminin Seyri

Omicron varyantı tüm dünyayı sallamaya devam ediyor. Omicron varyantının yarattığı patlama ile küresel düzeyde toplam vaka sayısı kısa sürede 350 milyona dayandı.  Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 5 milyon 610 bine yaklaştı. Aktif hasta sayısı da yükselmeye devam ederek 65 milyon 776 bine ulaştı. Kısa sürede ciddi yükseliş gösteren  aktif hasta sayısı bulaş tehdidinin ne kadar ciddi olduğunu gösteriyor. Son 24 saatte yeni vaka sayısı  2.8 milyonun üzerinde… Covid-19’a bağlı ölüm sayısı ise 6 bin 372 kişi oldu. Hafta sonu sağlık hizmetlerine erişim, test yaptıramama, bildirim sorunları (yetersiz bildirim ve bildirim yapmayan ülkeler) nedeniyle gerçek tabloyu görmüyoruz. Bu durum pazartesi günlerine de yansıyor. Bu nedenle pandeminin seyrini değerlendirirken haftalık vaka ve ölüm sayıları daha çok dikkate alınıyor. 

Haftalık vaka ve ölüm sayılarında durum şöyle: Artış eğiliminde olan günlük vaka sayısındaki patlama devam ediyor. Üç haftadı günlük vaka ortalaması sıçrayarak artış gösteriyor. Son bir ayın günlük vaka ortalaması şu seyri izledi:  1 milyon 312 binden önce 2 milyon 180 bine, sonra 2 milyon 448 bine ve geçtiğimiz hafta da 3 milyon 178 bin 849 kişiye yükseldi. Katlanarak giden bir seyir söz konusu. Bu sıçrama Omicron varyantının kısa sürede sağlık sistemini altüst etme potansiyelini de ortaya koyuyor. Vaka sayısında patlama hız olarak düşük olsa da ölümlere ve hastane yatışlarına da yansımaya başladı. Bir önceki hafta  6 bin 94 kişi olan ortalama günlük ölüm sayısı  6 bin 956 kişiye yükselmişti. Artış geçtiğimiz hafta da devam ederek 7 bin 688 kişiye ulaştı . Ocak başından beri ölümlerin artışını gözlesek de vaka sayısına göre artışın daha düşük olduğunu not etmeliyiz.  

Küresel düzeyde son bir hafta Covid-19’un seyri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Yukarıda tabloda görüldüğü gibi dünya genelinde geçtiğimiz hafta vaka sayısında ciddi artış devam ediyor.  Omicron varyantının bulaştırıcılığın yüksek olması ve kısa kuluçka süresi bu durumda rol oynuyor. Bununla birlikte kıta düzeyinde Kuzey Amerika ve Afrika kıtalarında geçtiğimiz haftaya göre düşüş söz konusu. Ölümlerde de Avrupa dışında tüm kıtalarda yükseliş eğilimi devam etti. Omicron varyantının yüksek bulaştırıcılığı ölüm sayılarında yükseliş ile de karşımıza çıkmaya başladı. Erken dönem ölüm sayısının görece düşük olması hastaneye yatan ve yoğun bakımdaki bağışıklık sistemi baskılanmış kişi sayısının artması ile ölümlerde yükseliş ile karşılaşmaya başladık. Bununla birlikte Avrupa kıtasında vaka artışına karşın ölümlerdeki düşüş Delta varyantının Omicron varyantına geçiş kaynaklı olabilir.

Kıtalarda eğilim böyle olsa da ülkeler pandeminin seyri ile ilgili farklı seyir izlediklerini de not etmeliyiz. Her ülke değişik zamanda pikini yaşamakta. Vaka sayısında geçtiğimiz haftaya göre düşüşe geçen ülkelere örnek olarak şunları verebiliriz: ABD (-%19), İtalya (-%3), İspanya (-%18), Arjantin (-%4), İngiltere (-%22), Avustralya (-%33), Türkiye (-%2),  Filipinler (-%5) ve Kolombiya (-%4).

Türkiye’de vaka sayısı düşüşe geçse de  ölüm sayısında yükseliş eğilimi devam etti. Sağlık Bakanlığı bu yükselişe gözlerini kapadı, izolasyon ve karantina süresini düşürdü, PCR taramalarından vazgeçti, semptom göstermeyenlere PCR yapmamaya karar verdi. Hızlı testler hala devreye sokulmadı. Aşılama çalışmalarına hız verme motivasyonu yok. Alınan bu kararların gerekçesi bilinmiyor, ama bildiğimiz bir şey var ki artık toplu yaşam alanlarında, toplu ulaşımda virüs taşıyan kişiler bizlerle birlikte olacak. Yükselen aktif hasta sayısının belirleneden çok daha fazla olacağını da not etmeliyiz. Sürü bağışıklığına terke edilen işçi sınıfı, ezilen halkalar ve ötekileştirilen topluluklarının ölümleri kanıksanmış durumda, kalan sağlar bizimdir stratejisi daha da netleşmiş olarak önümüze kondu. Sermaye birikimi sosyal cinayetlerle at başı gidecek, vaziyet bunu gösteriyor. 

Türkiye’de son 24 saatte 72 bin 856 kişiye Covid-19 tanısı kondu. Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise184 kişi. Toplam vaka sayısı 10 milyon 882 bine yaklaşırken toplam can kaybı ise 85 bin 784 kişiye yükseldi. Ne yazık ki Ağustos sonu başlayan Delta varyantına bağlı pik kontrol alınamamış, bunun üzerine daha da fazla bulaştırıcı olan Omicron varyantı eklenmiştir. PCR test zorunluluğunun kaldırılmasına rağmen günlük test sayısı hala yüksek, 417 binin üzerinde. Testin yaygın olarak yapılmasının günlük vaka sayısında ciddi artışa yol açacağı dile getiriliyor. Aktif hasta sayısı 633 bine geriledi. Kısmen düşüş gösteren vaka ve aktif hasta sayısı PCR testi ile ilgili kısıtlamalar bağlı olduğu biliniyor. Bu durum bulaş tehdidinin uzun süre devam edeceğini gösteriyor.

***

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, İstanbul’da vaka artışının çok yüksek olduğunu belirtti. Koca, “Son haftalarda günlük vaka sayısının yaklaşık yarısı İstanbul’da tespit ediliyor. İstanbul, şartları sebebiyle hastalığın kolay yayılabildiği bir şehir, tedbirlerin büyük bir ciddiyetle uygulanması gerekiyor. Maske, mesafe kuralına uyup, hatırlatma dozu aşımızı yaptıralım” ifadelerini kullandı. Korona virüsü sonrası akciğer, kalp, böbrek tutulumu gibi birçok etkinin ortaya çıktığını söyleyen Doç. Dr. Savaşçı, “Dolayısıyla tam doz aşı burada hep ön plana çıkıyor. İçimizi ferahlatacak bir çalışma da Avrupa İlaç Konseyi’nin bir çalışmasıydı. 65 bin gebe üzerinde yapılan araştırma neticesinde mRNA aşılarının gebeler ve bebek üzerinde hiçbir yan etki ve toksik etkisinin olmadığı ortaya çıktı. Gebeler ve yaşlılarımız eksik aşılarını bu dönemde de yaptırmaları gerekiyor” dedi. Doç. Dr. Savaşçı, sürü bağışıklığıyla ilgili şunları dedi: “Omicron’u geçireyim, doğal toplumsal sürü bağışıklığa ulaşalım’ diye bir şey mümkün değil bilimsel anlamda. ‘Omicron’ ile karşılaşınca ona karşı bağışıklık edinmiş oluyorsunuz ama başka bir varyant çıkarsa ona karşı bağışıklığınız olmuyor. Korona virüsü bağışıklığı zaten 1-3 ay sürüyor geçirince. İspanyol gribinde 1918 yılında 70 milyona yakın insan hayatını kaybetmişti. Korona virüsünden bugüne kadar üzücü şekilde 5,5 milyon kişi hayatını kaybetti ancak aşıların özellikle ne kadar önemli olduğu ortaya çıktı. O dönemde aşı yoktu, sağlık altyapısı iyi değildi. Ülkemizde sağlık altyapısı ve sağlıkçılarımızın üstün gayreti ile ölüm vakaları da dünya genelinde alt seviyede kaldı.”

***

TTB Pandemi Çalışma Grubu Pandemide Merak Ettiklerimiz #39’de Omicron sürecinde yoğun bakımları Yoğun Bakım Uzmanı Prof. Dr. İsmail Cinel ile konuştu. Cinel’e göre: Yoğun bakımdaki hastalarımızın %92-95’i aşısız. Buna karşılık 3 doz mRNA aşısı olup yoğun bakıma düşen hastamız yok. Aşısız kapasamında; 1. Hiç aşı olmamışlar, 2. Uzun süre önce 2 doz ölü aşı olanlar ve 3. Omicron döneminde 2 doz ölü aşı sonrası tek doz mRNA aşısı olmuş (üzerinden 2.5 aydan fazla zaman geçmiş) olanlar bulunuyor. Yoğun bakımda kaybedilen hastaların yüzde 96.5’ında sekonder enfeksiyonlar söz konusu. Covid üzerine binen Dirençli bakteri veya mantar enfeksiyonları var. Tekrarlayan septik şok atakları ile hastaları kaybediyoruz. 

***

Diyarbakır’da aşılamanın istenilen seviyede olmadığını ve ikinci doz aşı olanların sayısının yüzde 60’larda olduğu bilgisini veren Diyarbakır Tabip Odası Başkanı Elif Turan “Şu an için bu hastalıkla mücadelede elimizde olan tek koz aşı. Diyarbakır’da vakalarda bir ay öncesine göre bir artış görülüyor. Omikron şüpheli vakalar var ama şu an kaç kişide bu varyant var onu bilmiyoruz. Çünkü veriler bizimle paylaşılmıyor. Önümüzdeki süreçlerde de gerekli tedbirler ve önlemler alınmazsa daha da artış yaşayabileceğini öngörüyoruz” dedi.

Salgın Kontrol Önlemleri

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Ümit Savaşçı, ‘Omicron’ varyantının pik yaptığı ABD, İngiltere, İsviçre ve İsrail’de önemli çalışmaların yayımlandığını belirterek, tam doz aşılanların, aşısızlara göre yüzde 90 daha az hastaneye yattığının tespit edildiğini söyledi. İsviçre’de yayımlanan bir çalışmaya göre de tam aşılıların aşısızlara göre 48 kat daha az ölüme yakalandığını ifade etti.

Not: Dünya ve Türkiye Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 07.00-8.00) alıyoruz.