Anayasa Mahkemesi (AYM) Başkanı Zühtü Arslan’ın “Bireysel başvurunun amacının ülkedeki her bir hak ihlalini tek tek ele almak suretiyle gidermek değil, hak ihlallerinin kaynağını kurutmaya yönelik kararlar vermek” söyleminin ve AYM’ye gelen bireysel başvuruların giderek arttığını ifade etmesinin ardından AYM, “Bireysel Başvuru İstatistikleri”ni yayınladı.
23 Eylül 2012 ve 30 Haziran 2019 yılları arasını kapsayan istatistiklere göre yaklaşık sekiz yılda AYM’ye 233 bin 330 başvuru yapıldı. Bu başvuruların ise 186 bin 701’i sonuçlandırıldı.
Sonuçlandırılan başvuruların karar türüne göre dağılımını ise yüzde 89 oranla ‘Kabul edilememezlik’ oluşturdu. AYM 186 bin başvurudan 7 bin 835’inde ‘En az bir hakkın İhlal edildiğine’, 471 başvuruda ise ‘Hakkın ihmal edilmediğin’ hükmetti. AYM, 11 bin 814 başvuru da ise ‘İdari red’ kararı verdi.
‘En az bir hakkın ihlal edildiğine karar’ verilen dosya sayılarında ise 2018’de yaşanan artış dikkat çekti. 2016’da bin 282 dosyada ‘En az bir hakkın İhlal edildiğine’ karar veren AYM, 2017’de bin 25, 2018’de 2 bin 166 dosyada bu kararı verdi. 2019’un ilk yarısında ise bu rakam şimdilik 691.
AYM’nin verdiği ihlal kararlarının hak ve özgürlüklere göre dağılımı şu şekilde oluştu (Makul sürede yargılanma hakkı ve birleşen dosyalar dahil):
- Adil yargılanma hakkı: 4 bin 250 (Yüzde 53)
- Mülkiyet hakkı: 2 bin 454 (Yüzde 31)
- İfade özgürlüğü: 440 (Yüzde 5)
- Özel hayatın ve aile hayatının korunması hakkı: 198 (Yüzde 2)
- Kötü muamele yasağı: 159 (Yüzde 2)
- Kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı: 152 (Yüzde 2)
- Ayrımcılık yasağı: 104 (Yüzde 1)
- Yaşam hakkı: 89 (Yüzde 1)
- Örgütlenme özgürlüğü: 55 (Yüzde 1)
- Maddi ve manevi varlığın korunması hakkı: 38 (Yüzde 0)
- Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı: 37 (Yüzde 0)
- Masumiyet Karinesi: 21 (Yüzde 0)
- Etkili başvuru hakkı: 12 (Yüzde 0)
- Suç ve cezaların kanuniliği ilkesi: 11 (Yüzde 0)
- Din ve vicdan özgürlüğü: 7 (Yüzde 0)
- Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı: 6 (Yüzde 0)
- Eğitim hakkı: 3 (Yüzde 0)
*Bir başvuruda birden fazla hak veya özgürlüğün ihlal edildiğine karar verilebiliyor
Hak ve özgürlükler bazında ise ihlal kararlarının yıllara göre dağımı şöyle oluştu:
- 2013: 78 (Yüzde 1)
- 2014: 782 (Yüzde 10)
- 2015: 1.854 (Yüzde 23)
- 2016: 1.315 (Yüzde 16)
- 2017: 1.083 (Yüzde 13)
- 2018: 2.221 (Yüzde 28)
- 2019/2: 703 (Yüzde 9)
İhlal kararlarının hak ve özgürlüklere göre dağılımında (Makul sürede yargılanma hakkı hariç, birleşen dosyalar dahil) ise ilk sırada yüzde 43 ile ‘Mülkiyet hakkı’ (2 bin 454) yer aldı. Mülkiyet hakkını yüzde 34 ile ‘Adil yargılanma hakkı’ ( bin 911), yüzde 8 ile ‘İfade özgürlü’ (440) ve yüzde 3 ile ‘Özel hayatın ve aile hayatının korunması hakkı’ (198) izledi.
Hak ve özgürlük bazında ihlal kararlarının (Makul sürede yargılanma hakkı hariç, birleşen dosyalar dahil) yıllara göre dağılımında ise ilk sırada 2 bin 139 karar (yüzde 28) ile 2018 yer aldı. 2018’i bin 426 karar ile (yüzde 25) 2015 izledi. 2019’un ilk 6 ayında verilen 703 hak ve özgürlük bazında ihlal kararı (yüzde 12) verildi.
Adil yargılanma hakkı ihlalinin güvencelere dağılımı
‘Adil yargılanma hakkı ihlali’ verilen 5 bin 202 dosyanın güvencelere göre dağılımı ise şöyle oluştu.
- Makul sürede yargılanma hakkı: 2.966 (Yüzde 57)
- Silahların eşitliği ilkesi / Çelişmeli yargılama ilkesi: 825 (Yüzde 16)
- Gerekçeli karar hakkı: 589 (Yüzde 11)
- Hakkaniyete uygun yargılanma hakkı: 536 (Yüzde 10)
- Mahkemeye erişim hakkı: 244 (Yüzde 5)
- Tanık dinletme sorgulama hakkı: 16 (Yüzde 0)
- Diğer: 14 (Yüzde 0)
- Müdafi yardımından yararlanma hakkı: 12 (Yüzde 0)
Sadece makul sürede yargılanma hakkı ihlali kararı verilen başvuru sayısı ise 2 bin 339 oldu.
TIKLAYIN – Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru İstatistikleri (HA)
