Depremin vurduğu Antakya’daki tarihi binaların enkaz kaldırma işleminin acilen durdurulması için ilgili bakanlıklara başvuru yapıldı. Antakya Tarihi Kent Merkezi’nde, henüz tescilli yapıların bile koruma altına alınamadığına dikkat çeken sivil toplum örgütleri, ağır iş makinalarıyla ve çok hızlı bir enkaz kaldırma çalışması yapıldığına işaret ederek ilgili bakanlıklara başvuru yaptı. Arkeolojik ve kentsel sit alanı olan tarihi kent dokusu içinde 600 civarında tescilli, 1300’e yakın tescile değer yapı bulunduğuna dikkat çekilen başvuruda, bu yapıların tümünün “kontrollü enkaz kaldırma” kapsamına alınması talep edilerek, “Bu önlemler alınmadan sürdürmekte olduğunuz ‘temizlik’ harekâtı, yüzlerce yıllık Roma, Memlük, Osmanlı, Fransız mandası dönemi, erken Cumhuriyet ve Modern Miras dokusuna ait yapıların kalan izlerini de yok edecektir” denildi.

Depremin vurduğu illerin başında gelen Hatay’ın tarihi kent merkezi olan Antakya ilçesinde yürütülen acele enkaz kaldırma çalışmaları sırasında koruma altındaki tescilli yapıları ve tescile değer durumdaki yüzlerce yapının kalıntılarının yok edilmemesi için sivil toplum örgütlerinden ortak açıklama yapıldı.

KORUMA ÖRGÜTLERİ VE PLATFORMLAR HAREKETE GEÇTİ

Hatay Ortak Meselemiz Platformu, Yeniden Antakya Platformu, Antakya Kültürel Mirası Koruma Derneği, Antakya Medeniyetler Korosu, Korder- Koruma ve Restorasyon Uzmanları Derneği, Mimarlar Derneği 1927, Çekül Vakfı Türk Serbest Mimarlar Derneği, Tarihsel Çevre ve Yapı Korumacıları Derneği ve Anadolu Sanat Tarihçileri Derneği gibi sivil toplum örgütlerinin imza koyduğu ortak bildiride, Antakya tarihi kent merkezindeki enkaz kaldırma işleminin acilen durdurulması istendi.

İKİ AYRI BAKANLIĞA YAZILI BAŞVURU YAPILDI

Antakya Tarihi Kent Merkezi’nde, henüz tescilli yapılar bile koruma altına alınamamışken, ağır iş makinalarıyla, çok hızlı bir enkaz kaldırma çalışması yapılıyor. Yerel platformlardan paylaşılan fotoğraf ve videolar üzerine bir araya gelen koruma platformları, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na başvuruda bulunarak Antakya’nın tarihi kent merkezindeki enkaz kaldırma çalışmalarının acilen durdurulmasını talep ettiler.

‘ÖZGÜN MİMARİ MALZEMELER YENİDEN ONARIMDA KULLANILABİLİR’

Enkaz kaldırma çalışmalarında alanda adeta “temizlik” yapıldığına işaret edilirken söz konusu bölgede tescile değer olan 1500’e yakın yapı bulunduğu kaydedildi. Enkaz kaldırma çalışması yürütülen alanın Kentsel Sit, 1. Derece Arkeolojik ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı statüsünde olduğuna dikkat çeken sivil toplum örgütleri, kalıntıların büyük özenle ve uzmanlar eşliğine kaldırılması halinde, birçok tarihi yapıda bulunan özgün yapı duvarı, dolaplar, tavanlar ve oymalı taşlar gibi değerli elemanların yeniden onarımlarda kullanılabileceğine işaret ediyor.

‘ÜLKENİN YETİŞMİŞ KADROLARI DESTEK VERMEK İÇİN DAVET BEKLİYOR’

Koruma Platformlarının yaptığı ortak açıklamada, konuyla ilgili yapılması gerekenler de sıralanıyor. Enkaz alanının büyüklüğünü, iş gücü yetersizliğini, enkazlar altında halen cenazeler olmasının yarattığı zorlukları bildiklerini söyleyen platformlar, ülkenin tüm yetişmiş kadrolarının bu konuda destek vermek üzere göreve davet beklediğini hatırlatarak acil olarak yapılması gerekenlere dikkat çekiliyor.

ENKAZ KALDIRMA İŞLEMLERİ İLGİLİ KANUNA GÖRE YAPILMALI

Buna göre 1 Nisan 2023’den itibaren Antakya’da kentsel ve arkeolojik sit alanları içindeki enkaz kaldırma işleminin durdurulması, Antakya Koruma Amaçlı İmar Planı ile tespit edilmiş tüm tescilli ve geleneksel (tescile önerilen) yapıların emniyet bandı ve tabelalarla işaretlenerek enkazlarının koruma altına alınması isteniyor. Kentsel ve arkeolojik sit alanlarında yapılacak tüm enkaz yetkisinin Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkisinde yürütülmesi gerektiğine işaret edilen açıklamada, tüm enkaz kaldırma iş ve işlemlerinde Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda öngörülen, kural ve koşullara uygun davranılması talep ediliyor.

ÇOK SAYIDA MESLEKİ KORUMA ÖRGÜTÜ VE PLATFORM İMZA KOYDU

Hatay Ortak Meselemiz Platformu, Ortak Akıl Antakya Platformu, Hatay Turizm Derneği, Hatay Fotoğraf Sinema Derneği, Buradayız Hatay Derneği, Yeniden Antakya Platformu, Antakya Kültürel Mirası Koruma Derneği, Kadop-Kadim Antakya Dostları Platformu, Nehna, Alikev, Ayhan Kara Vakfı, Hatay Kültür Sanat Edebiyat Platformu, Antakya Medeniyetler Korosu, Hatay Sosyal ve Kültürel Kalkınma Derneği Korder- Koruma ve Restorasyon Uzmanları Derneği, Mimarlar Derneği 1927, Çekül Vakfı Türk Serbest Mimarlar Derneği, docomomo_Türkiye Ulusal Çalışma Grubu, Europa Nostra Türkiye, Tarihsel Çevre ve Yapı Korumacıları Derneği, Anadolu Sanat Tarihçileri Derneği gibi mesleki STK ve koruma platformları tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ilgili birimlerine iletilen başvuru dilekçesinde şu ifadelere yer verildi:

‘ÖNLEM ALINMAZSA YÜZLERCE YILLIK KENTSEL MİRAS YOK EDİLECEK’

“Antakya Tarihi Kent Merkezi’nde, henüz tescilli yapıların koruma altına alınması bile tamamlanamamışken, ağır iş makinalarıyla ve çok hızlandırılan bir enkaz kaldırma çalışması yapılmakta olduğu belgelenmiştir. Kentsel, 1. Derece ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı içinde yer yer ‘temizlenmiş’ alanlar açma uğruna, tescilli ya da tescile değer nitelikteki yapı kalıntıları hızla yok edilmektedir. Sit Alanları içindeki enkaz kaldırma çalışması, herhangi bir yerleşmedekine benzememelidir. Süratli ve kontrolsüz yapılmamalıdır Kentsel Sit Alanı içinde 600 civarında tescilli, 1300’e yakın tescile değer yapı vardır. Bunlar Koruma Amaçlı İmar Planı ile tespit edilmiş durumdadır. Bu yapıların tescilli olma şartı aranmadan tümünün sahada işaretlenerek ‘kontrollü enkaz kaldırma’ kapsamına alınmaları gereklidir. Bu önlemler alınmadan sürdürmekte olduğunuz ‘temizlik’ harekâtı, yüzlerce yıllık Roma, Memlük, Osmanlı, Fransız mandası dönemi, erken Cumhuriyet ve modern miras dokusuna ait yapıların kalan izlerini de yok edecektir.”

ENKAZ KALDIRMA SIRASINDA YAPILMASI GEREKENLER

Depremin ardından yaşanan zorlu süreçte kültür varlıklarının daha fazla zarar görmemesi için yapılması gerekenlere de değinen Koruma Platformları, bununla ilgili atılması gereken adımları şöyle sıraladı:

• Deprem sonrası müdahalelere esas oluşturmak üzere, sit alanları ile tescilli veya tescilsiz kültürel miras niteliğinde yapıların konumları ve sınırlarını gösteren haritalar ilgili kurum ve kuruluşlara ivedilikle iletilmeli; bunlarla ilgili yerinde gerekli işaretlemeler yapılmalıdır.
• Bu alanlarda tespit, değerlendirme ve enkaz kaldırma çalışmaları çok büyük bir hassasiyetle, enkaz sahibine de haber verilerek ve mutlaka uzman gözetiminde gerçekleştirilmeli; bu alanlara ağır iş makineleri sokulmamalıdır.
• Enkaz kaldırma işlemi öncesi mutlaka fotoğrafla detaylı belgeleme yapılmalıdır.
• Yıkılmış ve büyük oranda hasar görmüş kültür varlıklarının yapı malzemeleri, onarım ve restorasyon çalışmalarında kullanılabilecek ve yıkılan yapılardan izler taşıyan değerli nesnelerdir.
• Kültür varlıklarına ait kalıntıların, ulaşımı aksatması ya da çevre için tehlike yaratması durumunda öncelikle parseli içinde toplanarak istiflenmesine, başka bir yere taşınmaması; başka bir yere taşınmasının zorunlu olduğu durumlarda diğer molozlardan ayrıştırılarak (ayrı bir alanda ve mümkün olduğunca yapı ve yapı adası bazında ayrı ayrı tasnif edilerek) saklanması; ayaktaki tehlike arz eden yapı ve yapı kalıntılarını yıkmak yerine mümkün olduğunca askıya alınarak yerinde tutulması, yerleşmenin özgünlüğünün korunabilmesi açısından önemlidir. Bu konu enkaz kaldırma çalışmalarına acilen dâhil edilmelidir.

Kaynak: EVRENSEL – Yusuf YAVUZ