Lauren Moss & Josh Parry
Covid salgını nedeniyle iki yıldır yapılamayan yürüyüşe çok sayıda kişi katıldı.
Londra Belediye Başkanı Sadiq Khan da yürüyüşte yerini aldı.
Onur Yürüyüşü’ne ana muahlefet İşçi Partisi lideri Kier Starmer ve Genel başkan Yardımcısı Angela Rayner da katıldı.
Angela Rayner ve Kier Starmer (KAYNAK: GETTY IMAGES)
KAYNAK: GETTY IMAGES
BBC, 1972’de Londra’da Trafalgar Meydanı’nda düzenlenen ilk Onur Yürüyüşü’ne katılanlarla konuştu.
Drag Queen Stuart Feather (solda), 1971 eşcinsel hakları protestosunda polis aracına bindiriliyor. (KAYNAK: ALAMY/MIRRORPIX)
Yıl 1972. 60’ların ikinci yarısında başlayan büyük sosyal ve kültürel dönüşüm hız kesmiş, madencilerin grevi ülkeyi karanlığa gömmüş ve Donny Osmond, Puppy Love şarkısıyla liste başı olmuştu.
Eşcinselliğin akıl hastalığı olarak sınıflandırılmasından vazgeçilmesine daha 20 yıl vardı.
Eşcinsel ilişki suç olmaktan çıkarılmıştı ama 1967’den beri rıza yaşı# heteroseksüel çiftlerindekinden beş yaş daha fazlaydı.
Fakat London School of Economics’in bodrum katında bir devrimin kıvılcımları çakıyordu.
Rıza yaşının düşürülmesi çağrılarının yapıldığı protestolardan bir yıl sonra Gay Liberation Front (GLF) Eşcinsel Kurtuluş Cephesi) yeni bir gösterinin hazırlığını yapıyordu. Sadece taleplerin dile getirileceği değil, kimlikleri kutlayacak bir gösteri.
Bu dalga etkisinin onlarca yıl hissedileceğinin farkında değillerdi. İngiltere’nin ilk Onur protestosu doğmak üzereydi.
İlk Onur Yürüyüşü için dağıtılan bildiri. (KAYNAK: HALL-CARPENTER ARCHIVES, LSE LIBRARY)
BBC, nelerin değiştiğini ve neler yapılması gerektiğini tartışmak üzere 1972’deki İngiltere’nin ilk Onur Yürüyüşü’ne katılan bazı kişilerle, genç kuşaktan LGBT bireyleri bir araya getirdi.
Stuart Feather 1970’lerin başında ilk GLF toplantısına katıldığında 32 yaşındaydı.
Feather, “Bize eşcinselliğimizi açıklamamız gerektiğini söylüyorlar, bizim basının, psikiyatrların ve diğerlerinin dediği gibi canavar olmadığımızı göstermenin öneminden bahsediyorlardı. Bir bakıma özsaygım yoktu. Eşcinsel onurum yoktu. Çünkü kim olduğumu saklıyordum” diyor.
Ama Feather çok geçmeden kendini, eşcinsel hakları için yapılan yürüyüşler ve Dünya Güzellik Yarışması protestolarının içinde buldu.
Protestolarda öpüşme eylemleri yapılıyordu. İngiltere’de iki erkeğin kamusal alanda öpüşmesi yasaktı. (KAYNAK: HALL-CARPENTER ARCHIVES, LSE LIBRARY)
1 Temmuz’da yüzlerce kişi Londra’da Trafalgar Meydanı’ndaki ilk Onur Yürüyüşü’nde bir araya geldi.
Ellerinde dövizler vardı. Renkli kıyafetler içindeydiler.
Feather, “İki tarafımızda da o kadar çok polis vardı ki, bizi görmeniz mümkün değildi. Marble Arch’a vardığımızda topluca öpüşmeye başladık. Öpüşmeyi bitirdiğimizde polisler hepsi ortadan kaybolmuştu. Bizden o kadar iğrenmişlerdi ki, çaresiz kaldılar” diye konuşuyor.
Bruce Bayley’e göre onur yürüyüşü kavramı daha önceki siyasi yürüyüşlerinden çok farklıydı. “Bu daha çok ‘neşe’nin kontrolü ele geçirmesi gibi düşündüm. Siyasi bir şeyde de neşeli olmak mümkünmüş” diyor.
Bayley, GLF’ye katıldığında 24 yaşındaymış. Hindistan’da büyümüş ve Londra’da sosyoloji okuyormuş. Siyasi ‘sapkınları’ araştırmak için burs almış.
Hocasının tavsiyesiyle GLF’yi incelemeye karar vermiş ve hayatı değişmiş:
“GLF’yi araştırmaya ve toplantılarına ve diskolarına gitmeye başladıktan sonra onlardan biri olduğumu fark ettim. Olağanüstüydü. – Özgürlük, kendin olabilme yetisi, heyecan, cazibe ve “Evet ben eşcinselim’ diyebilme cüret ve cesareti.”
Rebecca Bullamore, ilk Onur Yürüyüşü’ne katılmaya hazırlanıyor. (KAYNAK: BBC NEWS)
21 yaşındaki Rebecca Bullamore, Cumartesi günü arkadaşlarıyla ilk Londra onur Yürüyüşü’ne katılmaya hazırlanıyor:
“Tabii ki 50 yılda çok yol aldık. Ama dünya genelinde birçok kişinin hakları yok ve İngiltere’de birçok kişi kendini ifade etmede sorunlar yaşıyor ve eşcinsel olduğunu açıklayamıyor. Medyada daha olumlu bir bakış açısı var. Çocuk kitaplarında eşcinsellik daha olumlu yansıtılıyor. Bu gerçekten çok önemli. Ama hala büyük zorluklar var.”
Devlet nişanıyla ödüllendirilen Angela Mason, Stonewall adlı yardım kuruluşunun direktörlüğünü yaptı (KAYNAK: BBC NEWS)
Angela Mason, GLF’ye kuruluşunda; Ekim 1970’te katılmış ve ilk kez kimliğini gizlemeden yaşamaya başlamış:
“Daha önce eşcinsel olduğumu kimseye söyleyememiştim. Çok sıkıntı çekiyordum. Ama aniden bir kurtuluş, sevgi ve dayanışma duygusu hissetmeye başladım. Bu bireysel bir deneyim değildi. Bunu bu kadar heyecan verici kılan kolektif bir deneyim olmasıydı.”
Partner’i Elizabeth Wilson’la bir GLF toplantısında tanışmış. Hala birlikteler.
Angela Mason, Stonewall”ın direktörü olmuş ve rıza yaşının düşürülmesini sağlayan girişimlere öncülük etmiş.
Shân Veillard-Thomas, ilk kız arkadaşıyla tanışıp evden kaçtıktan sonra GLF’ye katılmış. (KAYNAK: BBC JOSH PARRY)
Shan Veillard-Thomas, GLF’ye katıldığında ilk kız arkadaşıyla yeni tanışmış ve evden kaçmıştı.
İlk Onur protestosunu örgütleyen 30 kişinin arasında yer almış:
“Yürüyüş tartışmalıydı. Korkutucu ve cüretkardı. Daha 21 yaşındaydım. Bir yaramazlık ve cüretkarlık duygusu vardı ve bu bana çok çekici geldi. Halkın önündeydik ve sokaklarda cesaretimizi sergiliyorduk.”
Shan Veillard-Thomas orduda eşcinselliğini gizlemek zorunda kalmış. (KAYNAK: SHAN VEILLARD-THOMAS)
Ama bu deneyim kısa ömürlü oldu. Çünkü bir yıl sonra Shan Veillard-Thomas orduya katılmış ve tekrar kendini gizlemeye başlamış.
O zaman orduda eşcinselliğin yasak olduğunu bilmiyormuş. Bu yasak 2000’e kadar sürdü.
Veillard-Thomas “Hiç konuşulmazdı. Beni çok korkutan haberleri görüyordum. Soruşturmaları duyuyordum. Bir daha başka bir kadınla karşılaşmamayı diledim” diyor.
Sonra bir erkekle evlenmiş. Çocukları olmuş. Güzel bir ilişkisi varmış.
Ama yıllar sonra tekrar lezbiyenliğini açıklamış.
Sam Stevens ‘Onur yürüyüşü bir protesto olduğu kadar aynı zamanda kendini ifade etme yolu” diyor. (KAYNAK: BBC NEWS)
23 yaşındaki Sam Stevens, Onur protestolarının LGBT karşıtı yasaların olduğu Suudi Arabistan ve Çin gibi ülkelere dünyanın geri kalanıyla nasıl iletişim kurmaları gerektiğini sorgulatması gerektiğini söylüyor ve “Onur, bir protesto ve bu belli bir yere kadar doğru. Ama aynı zamanda kim olduğumuzu ifade etmek ve genel anlamda birbirimizi anlamak demek” diyor:
“Ben çocukken ‘eşcinsel’ sözcüğü bir hakaretti. Şimdi o kadar değil” dedi.
Roz Kaveney ilk GLF manifestosunu yazanlardan. (KAYNAK: BBC NEWS)
Roz Kaveney, 1971 sonbaharında GLF’yle tanıştığında 22 yaşındaymış. Bir transeksüel olarak o dönemleri “korkutucu” olarak niteliyor.
GLF Manifestosu’nu yazanlardan biri olarak “zulme” son verilmesini isten bir bildiri kaleme almış. Bu bildiride yasaların ve toplumun LGBT bireylere bakışının değişmesi talebini dile getirmiş:
Manifestoda yasaların değişmesi talep ediliyor. (KAYNAK: BBC NEWS)
“Bu bildiri; siyah, beyaz, trans, cis – o zamanlar böyle bir terminoloji yoktu- herkes içindi. Heteroseksüeller ve eşcinseller birlikte görkemli kurtuluşa doğru yürüyorduk. O zamanlar bana idealist bir doküman gibi geliyordu. Ama bir manifestoydu.”
İnsan hakları aktivisti Peter Tatchell (önde ortada) GLF’ye 19 yaşında katılmış. (KAYNAK: JAMIE GARDINER)
Başka Bir Denizli… Başka Bir Ülke… Başka Bir Dünya… MÜMKÜN…