Birleşmiş Milletler’in İran Özel Raportörü Amini’nin ölümünün ve izleyen gösterilerin şiddetle bastırılması konularında uluslararası soruşturma başlatılması çağrısını yineledi.
Özel Raportör Cavid Rahman BBC’ye, kanıtların toplanması ve sorumluların tespiti için bağımsız bir panel oluşturulması gerektiğini söyledi.
Dün ülkenin çeşitli bölgelerinde yapılan kitlesel protestolar sırasında güvenlik güçleri gerçek mermi kullandı ve devlet medyası ülkenin kuzey batısındaki Mahabad’da üç göstericinin güvenlik güçleri tarafından öldürüldüğünü duyurdu.
BM raportörü Rahman, kitlesel gösterilerin başladığı geçen aydan bu yana en az 250 kişinin devlet güçleri tarafından öldürüldüğünü söylüyor.
Ülkedeki protestolar, 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin, 16 Eylül’de ahlak polisi tarafından kurallara uygun giyinmediği gerekçesiyle gözaltına alınması ve gözaltında ölümüne tepki olarak başladı ve kitleselleşerek ülkenin dört bir yanına yayıldı.
Çarşamba gecesi ülkenin bir çok yerinde gösteriler yapıldı ve güvenlik güçleri yine gerçek mermi kullandı. Ağırlıkla Kürtlerin yaşadığı Mahabad’daki gösteriler sırasında en az üç gösterici öldürüldü.
Hükümet binalarının hedef alındığı protestolarda güvenlik güçlerinin Hürremabad kenti yakınlarındaki bir mezarlıkta da ateş açtığı bildirildi.
Uluslararası Af Örgütü, güvenlik güçlerinin Çarşamba gününden bu yana sekiz kişiyi öldürdüğünü söylüyor.
Mahabad yetkilileri “terörist ve ayrılıkçı gruplar” olarak nitelediği protestocuları, kentteki resmi binalara saldırıya teşvik etmekle suçladı. Yetkililer ayrıca bazı grupların kentteki siyasi kurumlar ve emniyet müdürlüğünü işgal etmeye çalıştığını da kaydetti.
İran’da devlet denetimindeki medya Perşembe günü Mahabad’da hayatını kaybeden kişilerin kimliklerini açıklamadı.
Ancak devletten bağımsız yayın yapan Hengaw, bir erkeğin ve iki kadının güvenlik güçlerince vurularak öldürüldüğünü aktardı. BBC söz konusu iddiaları bağımsız olarak doğrulayamadı.
Mahabad’da yüzlerce kişinin vilayet binası çevresinde toplandığı da bildirildi. Ancak devlet medyası durumun kontrol altında olduğunu kaydederek, şehrin protestocuların eline “düştüğü” yönündeki haberleri de yalanladı.
Ülkenin batısındaki bir diğer şehir Hürremabad’da ise göstericiler Amini’nin ölümünden kısa bir süre sonra ortadan kaybolan ve protestoların sembollerinden biri haline gelen 16 yaşındaki Nika Şakarami için mezarlıkta toplandı.
Hürremabad’da çekilmiş videolarda göstericilerin İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’i hedef alarak “diktatöre son” sloganları attığı görülüyor.
BBC Farsça Servisi’ne konuşan Şakarami’nin ailesine yakın bir kaynak, güvenlik güçlerinin göstericilere ateş açtığını söyledi.
On binlerce İranlı Çarşamba akşamı, büyük şehirler başta olmak üzere gösterilerin sönümlendiği diğer bazı şehirlerde de sokaklara döküldü.
In the city of Arak, drivers spot a fire on top of a mountain burning in the shape of the name Mahsa in Persian tonight, as Iranians mark 40 days since the death of #MahsaAmini in morality police custody.#مهسا_امینیpic.twitter.com/9AGKIbW7vJ
— Shayan Sardarizadeh (@Shayan86) October 26, 2022
Norveç merkezli İran İnsan Hakları Örgütü, protestoların başladığı günden bu yana güvenlik güçlerinin 29’u çocuk olmak üzere en az 234 göstericiyi öldürdüğünü söylüyor.
İranlı yetkililer ise gösterilerin yabancılar tarafından kışkırtıldığını savunuyor.
BBC tarafından da doğrulanan ve sosyal medyada yayılan videolarda Çarşamba gecesi büyük gösteriler yapıldığı görülüyor.
Batıdaki Andimeşk ve Burucerd, Hazar Denizi yakınlarındaki Lahican gibi diğer şehirlerde de protestolar yeniden alevlendi.
Salı günü ise Amini’nin memleketi Saggız’da polis göstericilere ateş açmıştı.
Bir insan hakları örgütü ve görgü tanıkları, Amini’nin ölümünün kırkıncı gününde bir araya gelen kalabalığa gerçek mermi ve biber gazıyla müdahale edildiğini aktardı.
Olayda kaç kişinin yaralandığı henüz bilinmiyor.
BBC’nin tecrübeli dış haberler muhabir ve yorumcusu Lyse Doucet İslam Cumhuriyet’nin daha önce de çok sayıda protestoya sahne olduğunu ama bu kez durumun farklı göründüğünü söylüyor.
Doucet artık İran’ın, ahlak polisinin onlarca yıl yapageldiği gibi, kadınları belli şekilde giyinmeye zorladığı günlere geri dönmesinin kolay görünmediğini de ekliyor.
Kaynak: BBC TR
Başka Bir Denizli… Başka Bir Ülke… Başka Bir Dünya… MÜMKÜN…