Kadın egemenliğine Afrika tarihi çerçevesinde bakmak – Atilla Dorsay

Film Batı Afrika’da ve 1823 yılında açılıyor. Talihsiz ‘kara kıta’ Batılıların işgali altındadır. Tam bir köle ticareti, doğa kaynakları sömürüsü, her şeyi zengin ülkelere satış çabası. Ama sonradan Benin denen yöredeki Dahomey köyünde oluşan tarihsel bir gelişim ve ortaya çıkan bir cemaat, olaylara radikal biçimde şekil vermeye başlar. Bu bir kadınlar topluluğudur; savaşa bir oyun gibi zıplayan, Agojie’ler diye adlandırılan… Birinin dediği gibi “Bize akıllı savaşçılar lazımdır, çünkü aptallar çabucak ölür!”.

Hareketin başında vaktiyle general rütbesine yükselmiş Nanisca adlı yaşlıca bir kadın vardır. (Ama yaşına rağmen sırası gelince öylesine savaşır ki!..) Mawie adlı genç olanı, babası tarafından yaşlı ve zengin birine verilmek istenir. Genç kız reddeder ve Agojie’lere katılır. Arada erkeklerin hüküm sürdüğü Oyo topluluğu kadınlara savaş açar.

Mawie bu kez genç kral Ghezo‘ya sunulur. Ama aklı-fikri aslında kadınların yengisi ve de egemenliğindedir. Araya Latin kökenli bir yakışıklılar grubu ve türlü-çeşitli entrikalar girer. Ve Mawie bunlardan Brezilya kökenli melez Malik’e tutulur gibi olur.

Bu kadın egemenliği öyküsü son günlerin aynı temalı filmlerinin izinden gider gözüküyor. Ama bu kez olaylar büyük ölçüde gerçek (imiş). Yine o filmlerdeki gibi yaratıcılar çokluk kadın: Maria Bello’nu öyküsü, Dana Stevens’in senaryosu, Gina Prince-Bythewood’un yönetimi. Ayrıca da başta Nanisca’da Oscar’lı Viola Davis olmak üzere, bir gurup enerjik kadın oyuncular takımı.

Filmin sayısız incelikleri, özellikleri ve erdemleri var. Öncelikle Afrika kıtasında, tarihin görece erken bir döneminde oluşan kadın egemenliğini görüp öğrenmek şaşırtıcı. Bunun içerdiği aksiyon ve harekete fonda kıtanın gerçek kültürü de katılıyor. Örneğin o dönemde erkekler ve kadınların ayrı birer Tanrı’sı olduğunu öğrenmek de ilginç… Ayrıca özellikle kadınların elinden çıkan tüm o süs, giyim, mücevher, takı gibi şeyler de anılmaya değer.

Gerçi bunlar zaman zaman bir moda defilesine, bir şık giyinme yarışına dönüşmüyor değil… Aynı biçimde, o güzelim dans ve bale sahnelerindeki zarafet ve uçarılık da gözden kaçmıyor. Ki bale deyince, zaten yalnızca dans değil; ama baleyi andıran kimi savaş sahneleri de söz etmeye değer. Hele bu sahnelerde kötülerin elindeki silahlara (tüfeklere) rağmen kadınların çoğu zaman kazanmaları da özel bir değinme olmuş.

Ayrıca başka dokunaklı temalar da var. Örneğin filmin sonlarındaki bir ana-kız birleşmesine ilgisiz kalmak mümkün değil… Ya da kadın askerlere baş koşul olarak aşk, evlilik ve çocuk doğurmanın yasaklanması. Ki onlar bu nedenle ‘bakire askerler’ diye anılıyor… Hangi yürek buna dayanır?

Ama bu olumlu ögelerin yanında kimi yadırgatıcılıklar da yok değil. Örneğin bir sahnede viski içilmesi… Ama belki en tuhafı hemen tüm filmin kusursuz bir İngilizce ile çekilmesi. Oysa en çok Anglo-Sakson kültürü film boyunca eleştiri yağmuruna tutuluyor!.. Elbette bu bir belgesel değil; o dönemin Afrika diliniyse kim bulup yazacak? Ama yine de… Bir yerde ilk kez yabancı bir dilin konuşulduğunu duyup sevindim: Quidac limanında geçen sahnelerde.. Ama çabucak anlaşıldı ki bu Portekizce imiş: yani Brezilya’nın eskiden beri ve hâlâ konuştuğu dil… Böylece otantik bir Afrika dili duyma sevdam tatmin olamadı!..

Evet, Afrika. Ve onun müziği. Elbette caz müziğinin kurucuları olan tüm o Afro-American sanatçıları kastetmiyorum. Ama ayrıca belki hâlâ var olan ve filmin fonuna ustaca yerleştirilmiş hafif müziği ve şarkıları. Müzik deneyimli usta Terence Blanchard‘ın elinden çıkma. O da siyahi değil miymiş? Doğrusu unutmuşum, yeniden fark ettim. Demek ki bu da iyi bir seçim olmuş. Ayrıca o cazcılar değil ama diyelim ki Miriam Makeba, Manu Dibango gibi otantik Afrikalı şarkıcılar anılabilir. Yıllar boyu dinleyip izlediğimiz…

Sonuç olarak özellikle müziğe ve de ırk sorunlarına ilgi duyanlar kaçırmamalı diyorum. Afrika deyince ilk akla gelen African Queen, Out of Africa, Africa- Texas Style gibi filmlerin yanına bunu da koyabiliriz.

Kaynak: T24