KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI’NDAN İLİÇ UYARILARI “Ekoloji ve meslek örgütleri sürecin dışında tutulmamalı”

TMMOB Kimya Mühendisleri Odası, İliç’te yağmur yağdıkça dere yatağındaki liçten akan sızıntıların Karasu’ya karışma potansiyeli olduğunu belirtti.

Erzincan’ın İliç ilçesinde bulunan Anagold Madencilik’e ait Çöpler Altın Madeni’nde 13 Şubat’ta çöken liç yığınının altında kalan dokuz işçi için arama-kurtarma çalışmaları devam ediyor.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’ne (TMMOB) bağlı Kimya Mühendisleri Odası (KMO), İliç’te yaşananları üç soruda özetledi, yetkililere kısa, orta ve uzun vadeli önerilerde bulundu.

Yığın liçi yöntemi nedir?

Açıklamada, yığın liçi yöntemiyle çalışan açık altın madeni işletmelerinin genel üretim akışına dair şu bilgiler paylaşıldı:

• Altın içeren cevher kazılarak çıkartılır.
• Cevher inceltilerek, tabanında sızdırmaz membran bulunan alana serilir. Öğütülmüş cevherin içindeki katı altın bileşiği Sodyum Siyanür çözeltisiyle sıvı faza alınır.
• Altın iyonları içeren çözelti sıvı sızdırmaz yataktan toplama kanalları ile derişik çözelti göletine gönderilir.
• Derişik çözeltideki altın, geri kazanım tesisinde çözeltiden kazanılır.
• Geri kazanım tesisinden çıkan siyanürce seyreltik çözelti, ikinci bir gölette toplanır.
• Liç yığını ikinci göletten gelen çözeltiyle tekrar yıkanır.

İliç’te ne oldu?

TMMOB Kimya Mühendisleri Odası, İliç’teki liç yığınının göçtüğünü, maden sahasından geçen ve Karasu’ya dökülen Sabırlı Deresi’nin yatağını doldurduğunu belirterek, “Bu dere mevsimsel olarak aktif bir deredir ve önüne yerleştirilen bir bariyerle kontrol edilmektedir” dedi.

Sabırlı Deresi’nin altında Çöpler Köyü’nün yeni yerleşim alanının bulunduğuna dikkat çeken KMO, “Biraz ilerisinde Bağıştaş Hidroelektrik Santralı (HES) ve Bağıştaş Köyü’ne bağlı Bahçecik mezrasına kaynak suyu basan bir istasyon bulunmaktadır” ifadelerini kullandı.

Halk sağlığı ve kimyasal kirliliği açısından risk nedir?

KMO, siyanür bileşikleriyle yıkanmış cevher atığında sadece siyanürden kaynaklanan bir risk olmadığını, ağır metallerden kaynaklanan daha büyük bir riskin de mevcut olduğunu belirterek şunları kaydetti:

Sodyum siyanür ile yıkama sırasında altın ile birlikte çözünmüş ağır metallerden kaynaklanan daha büyük bir risk mevcuttur. Bu kirleticilerin toprağa, suya ve havaya karışması sonucu; soluma ve cilt maruziyeti yüksek dozdaysa teorik olarak olumsuz etkilenme potansiyeli vardır. Bu kirleticilerin derelere, nehirlere ve yer altı su kaynaklarına karıştığı miktar ve süreye bağlı olarak tüm eko sisteminin ciddi tahribatına yol açacak bir risk söz konusudur. Bütün bu riskler, toprak ve su numunelerinin sağlıklı ve şeffaf bir şekilde analizi ile belirlenebilir. Kimya Mühendisleri Odası olarak bu analizlerin gerçekleştirilmesine talip olduğumuzu ilgili kurumlara ve halkımıza bildiririz.

“Bariyerlerde birikecek sızıntı sürekli izlenmeli”

TMMOB Kimya Mühendisleri Odası’nın yaptığı açıklamada yer alan kısa vadeli öneri ve yorumlar şöyle:

• Aynı madende 21 Haziran 2022’de yaşanan kaza sonrası heyetlerimizin bölgede yaptığı inceleme ve analizlere dayanarak; İliç ilçesinin içme suyunda, su kaynağının coğrafi konumu nedeniyle, bu kazadan dolayı bir kirlenmenin olmayacağını düşünüyoruz. Buna mukabil Bağıştaş mevkiindeki su kaynağından beslenen Bahçecik mezrasının içme sularının derhal ve sürekli olarak analiz edilmesinin gerekli olduğunun altını ısrarla çiziyoruz. Bu yapılana dek mezranın içme suyunu başka bir kaynaktan karşılanmasını öneriyoruz.
• Yağmur yağdıkça dere yatağındaki liçten akan sızıntıların Karasu’ya karışma potansiyeli vardır. Kapatıldığı söylenen bariyerlerde birikecek sızıntının sürekli izlenmesi, uygun araçlarla çekilmesi ve tesisin atık havuzlarına basılması gerektiğini yetkililere duyuruyoruz.
• Sızıntının yer altı sularına karışma olasılığı olup olmadığının kamuoyuyla, net bilgiye dayanarak paylaşılmasını ve TMMOB’ye bağlı ilgili diğer odaların görüşlerine başvurulmasını talep ediyoruz.
• Sızıntı ve liç kaldırma çalışmalarında bulunacakların gaz filtreli soluk maskesi, gözlük, kimyasala dayanıklı eldiven, tabanı kaymaz, kimyasala dirençli çizme ve kimyasala dayanıklı tüm vücut korumalı iş tulumu ile çalışmalarının zorunlu olduğunu hatırlatıyoruz.
• Bölgede bulunan ve yönlendirebileceğimiz uzman ekiplerimize numune alma konusunda güçlük çıkarılmaması gerektiğinin altını çiziyoruz.
• KMO’ya izin verilmediği durumda; yapılan analizlere yönelik numunelerin nasıl ve nereden alındığı, hangi yöntemle analiz edildiği konusunda ilgili devlet kurumlarının bilgi paylaşımlarını bekliyoruz. Bu bilgiyi anlaşılır şekilde kamuoyuyla paylaşacağımızı belirtiyoruz.

“Ekoloji ve meslek örgütleri sürecin dışında tutulmamalı”

Açıklamada, orta ve uzun vadeli öneri ve yorumlar ise şöyle sıralandı:

• Vakit geçirilmeden liç kaldırma çalışmaları başlatılmalıdır.
• İlk analiz sonuçlarına göre hazırlanacak eylem planı kamuoyuyla paylaşılmalıdır.
• Hava, su, toprak analizleri kısa periyodlarda tekrarlanmalı ve sonuçlar izlenmelidir.
• TMMOB, TBB, TTB gibi ilgili meslek örgütleri ile çevre ve yaşam hakkı savunucusu yapılanmalar sürecin dışında tutulmamalıdır.
• Büyük endüstriyel kaza risklerinin azaltılması için TMMOB ve ilgili meslek örgütlerinin teknik ve politika belirleyici önerilerinin hayata geçirileceği bir mekanizma oluşturulmalıdır.