Türkiye’de, Türkiye İstatistik Kurumu 1950 yılından bu yana düzenli olarak her yılın eylül ayında kamuoyuyla paylaşılan “Sağlık İstatistik Yıllığı”, 2021’de yayımlanmadı. 2021 yılında Haziran ayında açıklaması gereken ölüm istatistiklerini ‘çalışmalar tamamlanmadığı” gerekçesiyle ileri bir tarihte duyuracağını belirtmişti. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca da söz konusu istatistiklerin neden açıklanmadığı sorusuna, “O, TÜİK’in sorunu” yanıtını vermişti. Türkiye’de 1950’den beri düzenli olarak her yılın eylül ayında yayımlanan “Sağlık İstatistik Yıllığı”, 2021’de yayımlanmadı. “Covid-19 sağlık istatistiklerini vurdu” diyen Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) Ankara Şubesi Eşbaşkanı Kubilay Yalçınkaya, “İktidarın şeffaf salgın yönetimi olmaması, salgını değil, algıyı yönetmesi nedeniyle salgına ilişkin veriler toplumdan saklandı. TÜİK’in ertelemeye ilişkin açıklaması üzerinden altı ay geçmesine rağmen veriler hâlâ açıklanmadı. Sağlık Bakanlığı ise üç ay geçmesine rağmen bir açıklama bile yapmadı” ifadelerini kullandı.
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda, Bakanlığının 2022 yılı bütçe görüşmelerinde milletvekillerinin sorularını yanıtlayan Koca, 2020’deki ölüm verilerinin açıklanmaması hakkındaki soruya, “O, TÜİK’in sorunu, açıkladığında hepimiz göreceğiz” diye karşılık vermişti. Koronavirüs geçirenlerde hastalığın bıraktığı hasarlardan dolayı, gelecek 3 yıl boyunca mevcut ölümlerin 3-4 katı kadar kayıp beklendiğini belirten Koca, “TÜİK açıkladığında en az 2 hatta 3 kat olduğunu göreceğiz. Covid-19’un yıkıcı etkisi basit değildi, çok büyüktü. O nedenle aşı son derece önemli” ifadelerini kullanmıştı.
***
Türkiye’de Covid-19 salgınının etkisiyle tüberküloz (verem) hastalarının yaklaşık üçte birine tanı konulamadı. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre pandemiye kadar uzun yıllardır hastaların yüzde 85’i kayıtlıyken 2020’de bu oran yüzde 69’a kadar düştü. Tüberküloz, Covid-19’dan sonra en fazla kişiyi etkileyen, ikinci bulaşıcı hastalık. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre 2019 yılında tüberküloz tanısı koyulan hasta sayısı 7,1 milyon iken 2020’de 5,8 milyona düştü. Türkiye’de ise 2019 yılında 11 bin 401 tüberküloz hastası varken, 2020’de 8 bin 925 hasta bildirildi.
Covid-19 salgını, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de tüberküloz kontrolünü olumsuz yönde etkiledi: “Verem savaş dispanserlerinde 2019’a göre 2020 yılında yapılan muayene sayısı, korumaya alınan kişi sayısı, yapılan temaslı muayene sayısı ve bakteriyolojik inceleme sayıları yaklaşık yüzde 40-50 düzeyinde azalırken yeni kayıt edilen tüberküloz hastası sayısı yüzde 20 oranında azaldı. Toplam kayıtlı tüberküloz hastası sayımız 2020 yılında 8 bin 925 olarak bildirilmiş, olgu hızı 100 binde 10,7 olarak hesaplandı. Dünya Sağlık Örgütü, 2020’de Türkiye’de tüberküloz hastalarının yüzde 69’unun kayıtlı olduğunu belirtmektedir. Bu oran uzun yıllardır yüzde 85’in üzerinde idi. Yani, Covid-19 salgınının etkisiyle tüberküloz hastalarının yaklaşık üçte birine tanı konulamamıştır.”
Küresel düzeyde toplam vaka sayısı kısa sürede 300 milyona dayanacak. Dün itibarıyla vaka sayısı 292 milyon 865 binin üzerine çıkarken Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 5 milyon 466 bine yaklaştı. Aktif hasta sayısı da 32 milyonun üzerine çıktı. Kısa sürede ciddi yükseliş gösteren aktif hasta sayısı bulaş tehdidinin ne kadar ciddi olduğunu gösteriyor.
Son 24 saatte 1 milyon 334 bin 347 vaka bildirimi yapıldı, Covid-19’a bağlı ölüm sayısı ise 4 bin 421 kişi oldu. Ülkelere göre günlük vaka sayısı şu şekilde sıralandı: ABD (408.9 bin), İngiltere (157.8 bin), İspanya (93.2 bin), İtalya (68.1 bin), Fransa (67.5 bin), Türkiye (44.9 bin), Arjantin (44.4 bin), Hindistan (37.4 bin), Avustralya (37.1 bin), Yunanistan (36.2 bin), Kanada (35.6 bin), Almanya (26.3 bin), Finlandiya (17 bin), İrlanda (17 bin), Rusya (16.3 bin), Vietnam (15.9 bin), Hollanda (14.5 bin), Brezilya (11.9 bin) ve Portekiz (10.6 bin).
Hafta sonu sağlık hizmetlerine erişim, test yaptıramama, bildirim sorunları (yetersiz bildirim ve bildirim yapmayan ülkeler) nedeniyle gerçek tabloyu görmüyoruz. Bu durum pazartesi günlerine de yansıyor. Bu nedenle pandeminin seyrini değerlendirirken haftalık vaka ve ölüm sayıları daha çok dikkate alınıyor.
***
İsrail’de Omicron varyantının etkisiyle eylül ayından bu yana en yüksek Covid-19 vaka sayısının kaydedilmesi sürü bağışıklığı tartışmalarını da beraberinde getirdi. Ülkede hükümetin sağlık politikaları danışmanı Nachmann Ash, sürü bağışıklığına ulaşmanın mümkün olduğunu ancak bedeli yüksek olduğundan buna enfeksiyonlar yoluyla değil, aşı yoluyla varmak istediklerini söyledi.
***
Çin’in Şi’an şehrinin güneyindeki Mingde 8 Yingli adındaki toplu konutta yaşayanlara, 1 Ocak gece yarısından hemen sonra evlerini terk etmeleri ve karantina tesislerine gitmeleri gerektiği söylendi. Tesislere kaç kişinin nakledildiği henüz net olarak bilinmiyor. Olaya tanık olduğunu aktaran bir sosyal medya kullanıcısı, yerleşkenin dışında 30 otobüs gördüğünü bildirirken; bir başka kullanıcı ise bin kadar kişinin nakledildiğini iddia etti. Yetkililerin sert önlemler aldığı Şi’an’da 13 milyon kent sakininin tamamı evlerine kapatılmış durumda. İnsanların yiyecek ve diğer ihtiyaçlarını satın almak için evlerinden çıkması yasak.
***
Türkiye’de son 24 saatte 44 bin 869 kişiye Covid-19 tanısı kondu. Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise160 kişi. Toplam vaka sayısı 9 milyon 600 bine yaklaşırken toplam can kaybı ise 82 bin 795 kişiye yükseldi. Ne yazık ki Ağustos sonu başlayan pik henüz kontrol altına alınabilmiş değil. Günlük test sayısı 369 bin civarında. Aktif hasta sayısı yükselişini sürdürerek 380 bine dayandı. Yükselen aktif hasta sayımız bulaş tehdidinin daha da artacağını gösteriyor.
Eskişehir’de artan koronavirüs vakaları nedeniyle Büyükşehir Belediyesi ocak ayında yapılması planlanan sergi, tiyatro ve konser organizasyonlarının iptal edildiğini duyurdu. Eskişehir’de en az iki doz aşı olan kişilerin oranı yüzde 85’e ulaşmasına rağmen artan Koronavirüs vakalarının ardından hastanelerde test kuyrukları uzadı. Covid-19 nedeniyle evlerinde tedavi görenlerin sayısı, son 1 haftada 8 bin 678’den 14 bin 485 kişiye yükseldi. Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı Koronavirüs risk haritasında son 1 aylık süreçte 900 bin nüfusa sahip Eskişehir, 3 kez vaka oranı en çok artan iller arasında yer aldı. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın sosyal medyadan açıkladığı son verilerde de Eskişehir’in vaka oranı 100 bin kişide 335,72 seviyesinden 23,07 artışla 358,79’a yükseldi.
***
THY Avrupa Ligi’nin 19. haftasında 7 Ocak’ta oynanması gereken Anadolu Efes-Bayern Münih maçı, lacivert-beyazlı takımdaki Covid-19 vakaları nedeniyle ertelendi. Spor Toto 1. Lig ekiplerinden Altaş Denizlispor’da 8’i futbolcu 15 kişinin koronavirüsü testinin pozitif çıktığı açıklandı.
İngiltere Premier Lig’de son bir haftada yapılan yeni tip koronavirüs (Covid-19) testlerinde 94 kişinin sonucunun pozitif çıktığı duyuruldu.
ABD’de Starbucks, çalışanlarına Covid-19’a karşı aşı yaptırmaları ya da her hafta negatif test sonucu göstermeleri şartı getirdi.
***
İngiltere’de hükümet, kamu kuruluşlarına, hastalık izni alan ve karantinada kalmak zorunda olan çalışanların sayılarının artışı için “en kötü senaryo”ya hazırlıklı olmaları çağrısı yaptı. İzin alan çalışanların oranının önümüzdeki haftalarda yüzde 25’e yükselebileceği uyarısı yapılıyor.
İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Omicron vakalarının ülke çapında artmaya devam etmesi nedeniyle önümüzdeki haftalarda hastaneler üzerindeki baskının “önemli düzeyde” artacağını, ancak şimdilik mevcut önlemlerle yetinileceğini söyledi. Omicron’un diğer varyantlardan “daha hafif” olduğunu belirten Johnson, herkesi üçüncü aşılarını yaptırmaya çağırdı. Johnson, yoğun bakım ünitelerindeki Covid hastalarının büyük çoğunluğunun takviye aşıyı yaptırmamış olanlardan oluştuğunu söyledi.
***
Doç. Dr. Gamze Varol, okullarda öğrencilerin figürlü maskeleri değiş tokuş yaptıkları yönünde duyumlar aldıklarını belirterek, “Çocuklara uygun, standart cerrahi maske, bu riski ortadan kaldıracak dolayısıyla görece bulaş riskini de azaltacaktır” dedi.
***
ABD’de 12-15 yaş grubundaki çocuklarda Covid-19’a karşı güçlendirici aşı dozuna onay verildi. Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), 12-15 yaş grubundaki çocuklara Pfizer/BioNTech’in geliştirdiği Covid-19 aşısının 3’üncü dozunun uygulanmasına acil kullanım yetkisi verirken, bağışıklık sistemi zayıf olan 5-11 yaş grubundaki çocuklara da söz konusu dozun uygulanabileceğini aktardı.
FDA, 12 yaşın üzerindeki herkes için iki doz aşılamanın tamamlanmasından sonra, güçlendirici aşıların uygulanma süresini 6 aydan 5 aya indirdi. FDA, güçlendirici aşıların uygulanmasındaki süre değişikliğinin yalnızca Pfizer/BioNTech aşısı olanlar için geçerli olduğunu belirterek, Moderna aşılarını alan kişilerin güçlendirici aşılarını olmak için 6 ay beklemesi gerektiğine dikkat çekti. Öte yandan, Johnson & Johnson aşısı olan kişilerin güçlendirici doz olmalarına ilişkin tavsiyeler hakkında henüz net bir açıklama yapılmadı. Şu anda, ABD’deki Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, ABD’de aşılamaya uygun kişilerin yalnızca yaklaşık yüzde 33’ü güçlendirici Covid-19 aşısı oldu. FDA’nın kararıyla güçlendirici aşıların süresinin 5 aya düşürülmesi ile ABD’de milyonlarca kişinin güçlendirici aşı alabileceği tahmin ediliyor.
Hindistan’da Omicron varyantıyla mücadele etmek için ülke genelinde tedbirler sıkılaştırıldı. Aşılama kampanyasına da hız verildi 15-18 yaş grubundaki gençler aşılanmaya başladı.
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Haluk Çokuğraş, okulların açılmasıyla viral solunum yolu hastalıklarının giderek arttığını söyledi: “Sanki bütün solunum yolu virüsleri el ele verip hep birden saldırıya geçti. Cerrahpaşa’daki günlük ortalama hasta sayısı 80-90 iken bugünlerde 320-350’ye ulaştı. Bu dört kat artış demek. Sadece acile başvuran çocuk hasta sayısı 400’lere doğru tırmanmaya başladı. Çok ciddi bir artış yaşıyoruz. Eylülden başlayarak aralık sonunda pik yapan ve muhtemelen daha da artış gösterecek bir hasta akını söz konusu.” Çokuğraş, hastalıklarda Omicron varyantının etkisine değindi: “Omicron çocuklar ve erişkinlerde göreceli daha hafif, soğuk algınlığı, hafif bir gribal enfeksiyon gibi seyrediyor. Akciğere daha az iniyor. Sonuç olarak Covid-19 nedeniyle hastaneye ve yoğun bakıma yatışlarda çocuklar açısından bir artış yok ki zamanında epey zorlandık bu bakımdan… Covid’in yanısıra, son 10-15 gündür grip (influenza) artışı var. Birkaç aydır RSV dediğimiz çocuklarda hem üst solunum yolu hem de bronşiyolit (akciğerlerin küçük havayollarında tıkanıklığa neden olabilen iltihabi bir durum) yapan virüsler, parainfluenza virüsleri de yaygın görüyoruz.”
Not: Dünya ve Türkiye Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 07.00-8.00) alıyoruz.
Başka Bir Denizli… Başka Bir Ülke… Başka Bir Dünya… MÜMKÜN…
