EFE SÖNMEZ
Koç Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Erdem Yörük’ün Politus projesinde Twitter başta olmak üzere sosyal medya verilerini inceleniyor.
Veriler klasik anketlerden veya resmi istatistiklerden elde edilen verilerle karşılaştırılıyor. Yapay zeka, sosyal bilimcilerin ‘ayrıştırdığı’ tweet’leri de kullanarak bölgenin siyasi veya toplumsal haritasını çıkarıyor.
Kısa Dalga’ya Polius’u anlatan Doç. Dr. Erdem Yörük, geleneksel anket yöntemlerinin tamamen sona ermeyeceğini ancak anket metodolojisinin sorun yaşadığı bir dönemden geçildiğini ifade etti.
Doç. Dr. Erdem Yörük, ‘demografik ve coğrafi varyasyonların sıklıkla değişmesi, toplumun ankete doyması’ gibi nedenlerin de geleneksel anketçiliğin handikapı olduğunu kaydederek anketlerin ayda 1 veya 2 ayda 1 yapıldığını, örneklemler nedeniyle masraflarının da il veya yurt genelinde fazla farklılaşmadığını aktardı.
Yapay zekayla yeni çıkarımlar
Doçent, “Anket verilerinin yerine sosyal medya verileri geçecek” demenin doğru olmadığını belirterek “Gelecekte anket ile dijital izlerin verileri sentezlenecek. Buna da veri zenginleştirme deniyor. Anket ile aldığınız veriyi yapay zeka metotlarıyla büyük veriyi zenginleştirmede kullanıp, anketin yapamayacağı çıkarımları elde edebilirsiniz” ifadesini kullandı.
Telefon sinyaliyle yoksulluk haritası
Yörük, telefon sinyalleri kullanılarak Ruanda’da yapılan bir araştırmaya dair şu örneği verdi: “Ruanda’da anketler sık yapılamıyor. Yoksulluğu belirlemek için uygulanan son anket 10 sene önceydi. Bir grup araştırmacı yoksulluk haritası çıkarmak istedi. Bunun için 800 kişiyle telefon aracılığıyla anket yapılırken, 1,5 milyon anonim telefon kullanıcısının verisi alındı. Telefonla da anket yapılan kişilerin kaç SMS attığı, kaç gigabayt internet kullandığı ve yurtdışıyla kaç dakika görüşme yaptığı incelendi. 800 kişinin trafiğine bakılıp yoksulluk haritası çizildi.”
Veriler nasıl analiz ediliyor?
Doç. Dr. Erdem Yörük, Politus projesinde hem Twitter’ı hem de sosyal medyayı veri seti oluşturmak için kullandıklarını belirterek buna ek olarak gerçek anket verisi ile sosyal medya verisini kullanıp ‘veri zenginleştirme’ yaptıklarını kaydetti.
Yörük, projenin işleyişini şu sözlerle anlattı: “Sosyal medyadan gelen tweet’lerin metinlerini inceliyoruz. Konumuna, kimin tweet’ini beğendiğine, kimi retweet ettiğini bakıyoruz, bir bağlantı verisi de geliyor. Diyelim ki 20 milyon kullanıcıdan 500 milyon tweet var. Bu tweet’lerden 100 bin tanesini rastgele seçiyoruz. Bunların tümünü yüksek lisans veya doktora öğrencisi sosyal bilimciler işaretliyor. Her tweet’i iki kişi inceliyor. Bunu yaparken de önceden oluşturulan yönergeyi baz alıyorlar. Hangi metinler ‘sağcı’, ‘solcu’ veya ‘dindar’ olmayı işaret eder; bu yönergelerle belirleniyor önceden. Eğer iki kişi anlaşmazlık yaşarsa yönetici devreye giriyor.
Yapay zeka tanımaya başlıyor
Sosyal bilimcilerin paylaşımları işaretlemesinin ardından yapay zeka devreye giriyor. 100 bin tweet’in 80 binini yapay zekayı eğitmek için kullanıyor, 20 bin tanesini de test etmek için kullanıyor. Diyelim ki tweet’lerin 30 bini solcu, 30 bini sağcı, 40 bini de futbolcu… Apolitik… Yapay zeka yeteri kadar kaliteli veri aldığında öğrenme sürecini doğru yapıyor. Bir tweet gördüğünde ‘Bu yüzde 98 ihtimalle sağcı bir tweet’ diyor. Anonim kullanıcıların son 100 paylaşımına da bakıyoruz. Bu kullanıcı hakkında çıkarımda bulunuyoruz. İdeolojisi, mutluluğu vs… Oradan il seviyesinde analiz yapıyoruz. Verilerimizi resmi istatistiklerle karşılaştırıyoruz. Örneğin evli mi değil mi diye bakıyoruz, onu tespit ediyoruz. Resmi verilerle yakın sonuçları buluyoruz. Anketlerle de karşılaştırıyoruz ama anketlerin doğruyu bulup bulmadıkları da kesin değil.
Bot hesaplar otomatik olarak tespit edilerek listeden çıkarılıyor. Buna ek olarak çok fazla paylaşım yapan hesaplar da oluyor. Örneğin bir kişi günde 100 kere ‘Kılıçdaroğlu iyi’ diye paylaşım yapıyor. Eğer bunu toplam analizinize alırsanız verinizi ‘sağa’ ya da ‘sola’ çekebilir. Biz kullanıcıları birey olarak alıyoruz. Dolayısıyla 1 tweet ile 100 tweet aynı. Twitter’da CHP seçmeni, AKP’ye göre daha fazla. Temsiliyetle ilgili çalışmamız da bunu düzeltmeye yarıyor.”
Yörük, Politus’un son araştırmalarından bazılarını da paylaştı.
Buna göre İstanbul, Ankara, İzmir, güney illerinden bazıları ve Doğu Anadolu ile Karadeniz’in doğusundaki kentlerde ekonomi yoğun olarak konuşuluyor.
Bir diğer araştırmaya göre ise 16 – 22 Nisan haftasında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın destekçileri arasında ‘korku’ duygusu azaldı.
Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun seçmenleri arasında ise ‘korku’ duygusunun daha yüksek çıktığı görüldü.
Bu yılın başında itibaren insan hakları, ekonomi ve adalet sistemine dair öfkenin analizi yapıldığında, adalet sisteminin yüksek seyrettiği görüldü.
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ile CHP İstanbul İl Başkanı Canan Kaftancıoğlu’nun davalarında ise ‘öfke’ duyusunda artış görülmesi dikkat çekti.
Kaynak: Kısa Dalga
