Pandemi Gündemi
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Covid-19 salgınının küresel sağlık sistemine olumsuz etkilerinden dolayı çocuk aşılama oranının son 30 yıldaki en büyük düşüşü kaydettiğini açıkladı. DSÖ ve UNICEF’in ortak açıklamasında, çocuklar için en önemli bağışıklık araçlarından difteri, tetanos ve boğmaca (DTP) aşılarının uygulanma oranının 2019’dan 2021’e kadar yüzde 5 azaldığı, sadece 2021’de 25 milyon çocuğun birinci veya ikinci doz DTP aşısını olamadığı yazıldı.
Covid-19’dan sonra HPV virüsüne karşı küresel aşılamaların yüzde 15’e yakın düştüğü ve bu eksikliğin kız çocuklarının sağlık riskini artırdığı kaydedildi. (Türkiye’de aşı sigorta kapsamında değil, ücretli. Üç doz olunan aşının maliyetiyse 2 bin 979 TL. Birçok kadın aşıyı olmak istese de maddi imkansızlık nedeniyle ulaşamıyor)
Çocuk aşılamalarında en büyük azalmanın ise kızamıkta görüldüğü, 2021’de kızamık aşılama oranının yüzde 81 düşerek 2008’den bu yana en düşük seviyeye gerilediği belirtildi. Geçen yıl 24,7 milyon çocuğun kızamık aşısı olmamdığı ve bu rakamın 2019’dakinden 5,3 milyon daha fazla olduğu bilgisi paylaşıldı.
Bu rakamlarla son 30 yılda çocuk aşılamalarındaki en büyük gerilemenin kaydedildiği vurgulandı. DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus da Covid-19’la mücadelenin, kızamık ve zatürre gibi ölümcül hastalıklara karşı mücadeleyle beraber yürütülmesi gerektiğini söyledi: “Bu iki seçenek arasında bir seçim olmamalıdır. İki mücadeleyi de sürdürmek mümkündür.”
Pandeminin Seyri
Pandemi 6. Dalgası artarak devam ediyor. Haziran 2022 itibari ile birçok yerde BA.4 ve BA.5 tarafından yönlendirilen COVID-19’da, 110 ülkede vakalar artmaktadır. DSÖ’nün altı bölgesinden üçünde ölümler artmıştır. Şu ana kadar toplam vaka sayısı 565 milyon 320 bine yaklaşırken toplam ölüm sayısı 6 milyon 382 bini geçti. Aktif hasta sayısı 22 milyon 114 binin üzerine çıktı.
Son 24 saatte yeni vaka sayısı 1 milyona dayanırken Covid-19’a bağlı 1,571 kişi hayatını kaybetti. Yeni vaka sayısını yüksek olduğu ülkeler şu şekilde: Fransa (119 bin), Almanya (110 bin), İtalya (107 bin), ABD (95 bin), Japonya (93 bin), Brezilya (65 bin), Avustralya (47 bin), Güney Kore (39 bin), Meksika (37 bin), Tayvan (28 bin) ve Hindistan (20 bin).
***
Diyarbakır Tabip Odası Başkanı Elif Turan, gerçek vaka sayısının açıklanandan fazla olduğunu söyledi. Diyarbakır’da da vaka artışlarının yaşandığını aktaran Turan, “Veriler bizimle paylaşılmadığı için elimizde net bir veri yok. Ancak meslektaşlarımızdan aldığımız bilgilere göre şikâyet üzerine gidip test yapan her iki kişiden birinin sonucu pozitif çıkıyor” dedi. Mart ayı başında Covid-19 önlemlerinin birçoğunu kaldırıldığını hatırlatan Turan, “Bakanlık, test zorunluluğunu da isteğe bağlı hale getirdi. Bu durum, insanlarda ‘pandemi bitti’ şeklinde algılandı. Bunun için insanlar da risk algısı değişmiş oldu. Bunlarla beraber Nisan ayının sonunda ise toplu taşıma araçlarında maske zorunluluğu uygulamasına son verildi. Pandemi bitmemişti ancak sanki bitmiş gibi bir hava yaratıldı” diye belirtti.
***
Türk Tabipleri Birliği’nin aile hekimleriyle yaptığı ankete göreyse, Covid-19 vaka sayıları Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı sayılardan en az iki kat fazla. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan ise gerçek sayının ’40 kat daha yüksek’ olduğunu söyledi. Ceyhan, “Biz maalesef 5 dalga yaşadık. 5 dalgada da vakalar azalırken ‘salgın bitti’ diye sevinip bütün önlemleri kaldırdık. Sonunda bir sonraki dalgaya yakalandık. Şu anda da 6. dalgada vaka sayılarının arttığı dönemdeyiz” dedi.
Türk Tabipleri Birliği’nin yaptığı çalışmanın eksik olduğunu savunan Ceyhan, “Tabipler Birliği’nin yaptığı çalışma eksik bir çalışma. Çünkü aile hekimlerine sormuşlar. Vaka sayısı iki katı falan değil, vaka sayısı en az 40 katı. Çünkü bizden daha düzgün ve çok daha fazla test yapan ülkeler bile yirmide birini bulabiliyoruz diyor. Aile hekimleri üzerinde yapılan çalışmada belirtisi az olduğu için test kriterlerine uymadığı için test yapılmayan hastalardan bahsetmiyor. Onlar bizim pozitif bulduğumuz bakanlığın sayı olarak eksik açıkladığı rakamlardan bahsediyor” diye konuştu.
***
TTB İkinci Başkanı Ökten, “Artış çok fazla. Çok hızlı bir yükseliş var. Önlem almak gerekir ama iktidar bu yönde bir açıklama yapmadı. Acilen birtakım tedbirler almak lazım. En başta maske, mesafe, hijyen gibi kişisel koruyucu tedbirlere yeniden dönmek geliyor. Aşılama hızı mutlaka artırılmalı. Sağlık Bakanlığı konuya daha ciddi yaklaşmalı. Gidişat ne yazık ki daha kötü olabilir. Ölüm sayılarında artış var. Sonbaharda ciddi yükseliş bekleniyor. Bunların hepsini değerlendirdiğimizde, önümüzdeki süreç ciddi geçebilir” dedi. TTB Genel Sekreteri Vedat Bulut ise “Beklenen bir şeydi. Önlemler çok hızlı gevşetildi. Dünya Sağlık Örgütü pandeminin bitişini ilan etmeden Türkiye, önlemleri kaldırarak vaka sayısının artmasına neden oldu. Bu, sonbahara girişte kat be kat artar. Bu dönemde yine maske, mesafe, hijyene çok dikkat etmek gerekiyor” ifadelerini kullandı.
***
Prof. Dr. Özlem Kurt Azap, dünyada ve Türkiye’de Covid-19 vakalarındaki artışa, iki önemli faktörün yol açtığını söyledi. Bunlardan ilki maske kullanımının bırakılması, ikincisiyse Omicron varyantının hızlı yayılması ve sürekli daha kolay bulaşan alt varyantlar geliştirmesi.
Omicron’un ortaya çıkan varyantların iki önemli özelliği var. İlki her yeni ortaya çıkan varyantın bir öncekinden daha kolay bulaşması. İkinci özellikse bu varyantların hastalığı geçirenlerde oluşan antikorlardan kaçabilmesi. Yani hastalığı geçirenlerin yeniden hastalanma riskinin devam etmesi. Azap, “Çevremizdeki örneklerden de bu durumu görüyoruz” dedi. Aşılananlarda antikor düzeyinin belirli bir seviyenin altına düşmesi durumunda yine Omicron’la hastalanma riski artıyor. Bunun için de ‘hatırlatma dozları’ önemli. Azap şöyle devam etti: “Burada şunu belirtmekte yarar var. Dünyanın şu anda Omicron içeren aşıları kullanabiliyor olması gerekirdi. Ancak her nedense Omicron varyantını içeren yeni aşıların sonbaharda kullanıma girebileceği söyleniyor. Pandeminin en başında ‘hızla güncellenebileceği’ söylenen aşıların 2022 Ocak’tan itibaren dünyayı kasıp kavuran Omicron için temmuz ayı itibariyle halen güncellenememiş olması da manidar.” Sonbaharda yeni varyanta göre güncellenmiş aşı çıkacak. Ancak aşıyı beklemek bazı gruplar için riskli. Onların hatırlatma dozlarını yaptırması gerekiyor. Sağlık bakanlığı hatırlatma dozu duyurularını yaparken “Biontech, CoronaVac veya Turkovac’tan birini olabilirsiniz” anlamına gelen çağrılar yapıyor. Azap, “Halbuki inaktif aşıların (CoronaVac-Çin aşısı) etkinliğinin çok düşük olduğu biliniyor. Turkovac ise elde hemen hemen hiçbir bilimsel veri olmadan öneriliyor. İnanılmaz geliyor kulağa gerçekten. Keşke ülkemizde üretilen etkili bir aşı olsaydı da kullanabilseydik. Omicron varyantlarıyla devam eden salgında zorunlu haller dışında inaktive aşı önerilmiyor” dedi. Peki kimler sonbaharda çıkacak Omicron aşısını bekleyebilir? Azap, bu grupları şöyle tarif etti:”Sadece üç doz BioNTech aşısı olmuş, 50 yaşın altındaki sağlıklı kişiler, iki doz CoronoVac ve üç doz BioNTech olanlar (bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar hariç), dört doz BioNTech aşısı olmuş kişiler (bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar hariç), beş doz BioNTech aşısı olmuş kişiler (bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar dahil).” Azap, bu önerilerin, en az iki doz BioNTech aşısı olmuş yetişkin kişiler (18 yaş üzeri) için olduğunu hatırlattı ve ekledi: ”Tek doz BioNTech yaptıranlar ‘hatırlatma’ dozundan söz edilemez!”
Salgın Kontrol Önlemleri
ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), ülkede Covid-19’a karşı mücadele için 4’üncü olarak Novavax aşısının acil kullanımına izin verdiğini açıkladı. Mevcut durumda daha önce Covid-19 aşısı yaptırmayanlarda 3 hafta arayla iki dozluk seri olarak uygulanabilecek aşının, daha önce Covid-19 aşılarını tam yaptıranlar için hatırlatma dozu olarak tercih edilemeyeceği bildirildi.
***
Korona virüsü salgını yeniden yükselişe geçerken Kanada Sağlık Bakanlığı, 6 aydan büyük ve 5 yaştan küçük çocuklara aşısı yapılmasına onay verdiğini duyurdu. ABD de geçen ay Moderna ve Pfizer’in pediatrik Covid-19 aşılarını onaylamıştı.
***
ABD’de Covid-19 aşılama istatistiklerini takip eden Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) verilerine göre hala, nüfusun yüzde 21,5’i Covid-19’a karşı herhangi bir doz aşı yaptırmamış görünüyor.
***
Yeni Zelanda’da büyüyen Koronavirüs’ün Omicron varyantı dalgasıyla mücadele için ada ülkesinde medikal maske ve hızlı antijen testlerinin ücretsiz olmasına karar verildi
***
Bakanlık verilerine göre, 13 Temmuz itibari ile Türkiye’de en az iki doz aşı olmuş 18 yaş ve üstü nüfusun oranı yüzde 85,54. Ancak TTB yetkilileri, yeni varyantların ağır hastalık yapmasını engelleyecek hatırlatma dozlarını yaptırmış olan kişilerin, yani tam aşılıların oranının 18 yaş üstü nüfusta yüzde 33 olduğunu aktarıyor. Pandemi ile ilgili açıklamasında kullanılan aşıların etkinliğine de işaret eden TTB, “Üstelik ülkemizde ilk aşılanmaya başlanan yaşlılar başta olmak üzere aşılamalarda etkinliği daha düşük olan inaktive virüs aşılarının kullanılmış olması, üç doz mRNA aşısı yaptırmış kişi oranını daha düşürmektedir” uyarısında bulunuyor.
Covid-19’a karşı aşılamanın yüzde 74 civarında ağır hastalık ve ölümleri önleyebildiğini vurgulayan TTB Aşı Çalışma Grubu Üyesi Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak, eksik aşısı olanların aşılarını tamamlamaları gerektiğini söyledi. Halk Sağlığı Uzmanları Derneği Bulaşıcı Hastalıklar Çalışma Grubu Üyesi Prof. Eskiocak, “Ne yazık ki pandemiyle birlikte olacağı öngörülen ancak kontrol edilemeyen yanlış bilgi salgını ülkemizde aşılamayı çok etkiledi. Bakanlığın aşılamada kamu-özel tüm hastaneleri, aile sağlığı ve toplum sağlığı merkezlerini hizmet sunum birimi olarak kullanması güçlendirilerek sürdürülmeli” dedi.
SARS-COV2
İngiltere’de rastgele seçilen 150 bin kişinin verilerine dayanan React-1 araştırmasına göre, pandeminin başından bu yana Covid semptomları değişti. Bilim insanları, bunun nedeninin virüsün zaman içerisindeki değişimi ya da mutasyonu olabileceğini kaydediyor. Imperial College London’dan React-1 araştırmacıları, bu varyantta koku ve tat kaybının en az görülen belirtiler olduğunu kaydetti. Bunun yerine hastalar daha çok grip benzeri semptomlar bildirdi.
Bu yılın Mart ayında hızla yayılan Omicron’un BA.1 ve BA.2 tipleri, bu değişimi getirdi. Ardından Omicron’un iki alt varyantı, BA.4 ve BA.5 hakim hale geldi ve virüsün yayılma hızını artırdı. Ses kısıklığı, hapşırma, yorgunluk, kas ağrısı ve baş dönmesi, sık bildirilen belirtilerden.
Zoe App adlı uygulamanın verilerine göre, öne çıkan 20 Covid belirtisi sırasıyla şöyle:
Boğaz ağrısı – %58 oranda bildirildi
Baş ağrısı – %49
Burun tıkanıklığı – %40
Kuru öksürük – %40
Burun akıntısı – %40
Balgamlı öksürük – %37
Ses kısılması – %35
Hapşırma – %32
Yorgunluk – %27
Kas ağrısı – %25
Baş dönmesi – %18
Lenf bezlerinin şişmesi – %15
Göz ağrısı – %14
Koku hissinde değişim – %13
Göğüs ağrısı – %13
Ateş – %13
Terleme – titreme – %12
Nefes darlığı – %11
Kulak ağrısı- %11
Koku kaybı – %10
Not: Dünya Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 07.00-8.00) alıyoruz