“Göç bir yalnızlık hâli, insanın bir çaresizliği”

Küratörlüğünü Nilgün Kıvırcık’ın üstlendiği, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı (KEKBMV) tarafından yürütülen “Ötekinin Hafızası” projesi kapsamında gerçekleşen ‘‘Kadınların Göç Hafızası” Sergisi 6 Mart’ta Depo İstanbul’da açıldı.

Ülkelerindeki savaşlardan, otoriter rejimlerin baskılarından veya özgürlüklerinden mahrum edildikleri için Türkiye’ye sığınmak zorunda kalan beş göçmen kadın sanatçının göç bağlamında hafızasına tanıklık eden sergi 6 Nisan’a kadar görülebilir.

Göçmen kadın sanatçılar Farah Trablsie, Maryam Mazrooei, Sara Shahzadeh, Sinur ve Walaa Tarkaji’nin eserlerinin yer aldığı sergi, kadınların göç hafızasının korunmasını, göç-kadınlar ve sanat arasındaki ilişkinin yeniden anlaşılması ve anlatılmasını amaçlıyor.

Sergide sanatçıların mevcut işlerinin yanı sıra ayrılmak zorunda kaldıkları ülkeleri temsil eden eşyalar, çocukken oynadıkları oyuncakları, anne-babalarının onlara verdiği ilk kitap ve enstrümanlar gibi objeler yer alıyor. Sergide ayrıca sanatçılarla yapılan video-söyleşilerden bazı kesitlere de yer veriliyor ve bu sayede, göçmen sanatçıların hikâyelerinin izini sürmek mümkün oluyor.

Sergide eserleri yer alan İranlı sanatçı Sinur ile eserlerini, Türkiye’ye göçünü ve göçün onun için ne anlama geldiğini konuştuk.

Yeniden başlamak

Öncelikle sizi biraz tanıyabilir miyiz? Kimdir Sinur? 

1986 yılında İran’ın Mahabad kasabasında doğdum. 2005 yılında Tebriz Üniversitesi’nde felsefe okumaya başladım. 2011’de Tahran’a, 2013 sonlarında Erbil’e taşındım. Ama benim ilk göçüm, en büyük göçüm; dil göçüdür. Kendimi biraz dilsiz hissediyorum; ama ressam olduğum için de şanslı hissediyorum. Çünkü hiçbir dilde kendimi o kadar rahat ifade edemiyorum.

2018’de ise Türkiye’ye geldim. Öncesinde çok zor süreçler yaşadım tabii. Resme başlamamı anlatmak benim için biraz zor. Doğru bir ifade mi bilmiyorum; ama bir yerde tüm hayatım durdu. Yeniden başlamak zorundaydım. Yıllar önce resim yapmayı düşünüyordum ama artık karar vermek ve harekete geçmek zorundaydım.

Resim, kitap, sinema

Çocukken ya da ilk gençlik yıllarınızda da resim yapıyor muydunuz?

Hayır, hiç. Göçle birlikte başladım resim yapmaya. Öncesinde resme başlamaya korkuyordum. Başlasam devam edebilir miyim, diye endişeleniyordum. Çok kararsız bir hayatım vardı. Bu zamanlardan birinde İstanbul’a geldim. Çok hızlı bir karardı bu benim için. İlk geldiğimde bir sene Yalova’da kaldım. Orada sadece resim yapıyordum. Yani hiçbir şey yapmıyordum ve tek kelime Türkçe bilmiyordum. 2019 yılıydı bu ve bence en güçlü resimlerimi o zaman yaptım. Sonra istanbul’a geldim. Şimdi Kadıköy’de Yeldeğirmeni’nde çok küçük, güzel bir atölyem var. Orada hem resimlerimi yapıyorum hem de yaptığım resimleri sergiliyorum.

Türkiye’ye geliş sürecinizden bahsetmek ister misiniz?

İran’da tabii ki zorunlu hicap nedeniyle çok fazla baskı yaşıyordum. Her şey için çok fazla enerji harcamak zorundaydım. Çok basit şeylerden bahsediyorum. İstanbul’a gelmek bu yüzden çok özgürleştiriciydi benim için. Edebiyatın da çok etkisi oldu bana. Tabii yaşla da ilgisi var. Daha tecrübeliyim artık. Şimdi burada yine zor; ama küçük, güzel bir hayat kurabildim kendime. Resimlerimi yapıyorum, kitaplarımı okuyorum, filmlerimi izliyorum ve arkadaşlarımla bir araya gelip dertlerimi paylaşıyorum.

Karardan fazlası

Edebiyatı sevdiğinizi anlıyorum. Belki bu pencereden göçü de tanımlamak istersiniz…

Ben aslında tüm insanların, hepimizin bu dünya üzerinde sürekli bir göç halinde olduğumuzu düşünüyorum. Şu an dünyada insanların hepsi kararsız. Herkes kendini bulmak, hayatı ve mutluluğu bulmak için bir şekilde göç ediyor. Ama biliyorsunuz, bizim göçümüz karardan biraz fazlası. Sonunda bir zorunluluk var. Yani bu coğrafyada kadın olarak bizim için göç etmek bir karar değil.

Tanımlamak çok zor; ama aslında göç bir yalnızlık hâli. İnsanın bir çaresizliği. Artık bazen hangi şehirdeyim, hangi ülkedeyim bilmiyorum ve fark etmiyorum da. Üzerinizde bir baskı olunca nerede yaşadığınızı fark ediyorsunuz. Ben hep kadın bedenleri çiziyorum. Kadın olmayı, bu hâli çok sevsem de üzerimde bir baskı olmadığı sürece cinsiyetimin bu kadar farkında değilim. Bu baskılar bana kadın olduğumu hatırlatıyor.

Bu projede yer almak nasıl bir deneyimdi sizin için?

Bir projeden ziyade bir, bir araya gelme olarak tanımlıyorum ben bunu. Atölyemde tanıştım bu şahane kadınlarla. Sonra Kadın Eserleri Kütüphanesi ile ilişki kurduk ve küratörümüz Nilgün Kıvırcık’la bir araya geldik. Şimdi işlerimiz kütüphanede arşivleniyor. Bu beni inanılmaz mutlu ediyor. Hepimiz bu ülkede yaşıyoruz şimdi ve bu birliktelik sayesinde şunu hissediyorum: Sanki çamurda yürürken bıraktığım bir ayak izi var. Ben bu izi saklayacağım için mutluyum, bu iz kalsın isterim.