İsrail, Hizbullah’ın sınır ötesi saldırıları nedeniyle ülkenin kuzeyinde evlerini terk eden 60 binden fazla İsraillinin evlerine dönmesini sağlamanın Gazze savaşının yeni hedefi olduğunu açıkladı.
Sonrasında Lübnan’da Hizbullah hedefleri olarak açıkladığı bölgelere 2006’daki savaştan bu yana en kapsamlı hava saldırılarını başlattı.
Bu saldırılarda yüzlerce kişi hayatını kaybederken, sınırın her iki yakasında yaklaşık 200 bin kişinin evlerini terk etmek zorunda kaldığı düşünülüyor.
İsrail Genelkurmay Başkanı, hava saldırılarının olası kara harekatı için hazırlık olduğunu söyledi.
KAYNAK, REUTERS
Hizbullah, Lübnan’da faaliyet gösteren, İran tarafından desteklenen, Şii İslamcı bir siyasi parti ve silahlı örgüt.
“Allah’ın Partisi” anlamına geliyor.
1992’den bu yana Hizbullah’ın lideri Hasan Nasrallah.
İdeolojik kökleri 1960’lar ve 1970’lerde Lübnan’da yaşanan Şii İslami uyanışa uzansa da Hizbullah, 1980’li yılların başında ortaya çıktı.
Grup, İsrail’in Lübnan’ı işgali sırasında, İran’ın askeri ve mali desteğiyle, Lübnan’ın güneyinde yaşayan ve geleneksel olarak güçsüz bırakılmış Şii toplumunu savunmak amacını taşıyan bir güç olarak doğdu.
İsrail’in 2000 yılında Lübnan’dan çekilmesinin ardından Hizbullah, silahları bırakma yönündeki baskılara direndi ve askeri kanadı İslami Direniş’i güçlendirmeye devam etti.
Grup ayrıca, meclisteki Direnişe Sadakat Bloğu üzerinden adım adım Lübnan’ın politik sisteminde ağırlığı olan kilit bir güce dönüştü ve kabinede veto gücü kazandı.
Yıllar boyunca İsrail ve ABD hedeflerine yönelik bir dizi bombalı saldırı gerçekleştirmek ve planlamakla suçlanan grup, Batılı devletler, İsrail, Körfez ülkeleri ve Arap Birliği tarafından “terör örgütü” olarak tanımlanıyor.
KAYNAK, EPA
Hizbullah siyasi, askeri, güvenlik alanlarındaki nüfuzunun yanı sıra sağladığı sosyal hizmetler ile devlet içinde devlet olarak itibar kazandı.
Bazı açılardan Hizbullah’ın askeri kapasitesi Lübnan ordusunun da üstüne çıkmış durumda.
Bu durum, grubun hükümet kurumlarıyla rekabetine ve rakiplerinin sert eleştirilerine sebep oluyor.
Bazı Lübnanlılar Hizbullah’ı ülkenin istikrarına yönelik bir tehdit olarak görüyor ancak grup, Lübnan’daki Şiiler arasında popüler olmayı sürdürüyor.
Hizbullah, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın sadık müttefiki olarak, 2011’de başlayan iç savaşta, binlerce savaşçısını Esad için savaşmak üzere Suriye’ye gönderdi.
Bu destek, özellikle Lübnan sınırındaki dağlık bölgelerde isyancıların ele geçirdiği bazı yerlerin yeniden hükümet yanlısı güçlere geçmesini sağladı.
Ancak Hizbullah’ın Suriye iç savaşına müdahil olması Lübnan’daki etnik gerilimleri tırmandırdı.
Grubun Esad’a desteği ve İran’la sıkı bağları ayrıca, İran’ın bölgedeki başlıca rakibi Suudi Arabistan’ın liderliğindeki Körfez ülkelerinin öfkesini çekti.
İsrail, Suriye’deki İran ve Hizbullah militanlarıyla bağlantılı hedeflere sık sık saldırı düzenliyor ancak bu saldırıları nadiren üstleniyor.
Hamas’ın 7 Ekim 2023’te İsrail’e düzenlediği saldırının ardından İsrail’in Gazze’ye yönelik yoğun bombardımanları başladığında Hizbullah, İsrail’e karşı savaşa katkıda bulunmaya hazır olduğunu söyledi ve İsrail-Lübnan sınır hattında birçok kez karşılıklı saldırılar gerçekleşti.
KAYNAK, REUTERS
Hizbullah’ın kökenlerini tam olarak saptamak zor; ancak öncülleri, İsrail’in 1982 yılında Lübnan’ın güneyini işgal etmesinden sonra ortaya çıktı.
O süreçte, işgale savaşarak karşı çıkmayı savunan Şii liderler, dönemin önde gelen grubu Emel Hareketi’nden ayrılmıştı.
Yeni kurulan İslami Emel örgütü, Bekaa Vadisi’nde bulunan İran Devrim Muhafızları’ndan askeri ve örgütsel destek aldı.
Şii milis güçleri arasında en önemli ve etkili grup olarak ortaya çıkan bu grup, daha sonra Hizbullah’ı oluşturdu.
Hizbullah 1985 yılında yayımladığı bir “açık mektup” ile kuruluşunu resmi olarak duyurdu.
Grup bu belgede, ABD ve Sovyetler Birliği’ni İslam’ın “ana düşmanları” olarak tanımladı ve Müslüman topraklarını işgal etmekle suçladığı İsrail’in “yok edilmesini” savundu.
Grup ayrıca, “İslami sistemin zorla dayatma temelinde değil halkın özgür ve doğrudan seçimiyle benimsenmesi” çağrısı yaptı.
1989 yılında Lübnan’daki iç savaşı sonlandıran ve milis güçlerinin silahsızlandırılması yönünde çağrı yapan Taif Anlaşması, Hizbullah’ın askeri kanadının “İslami Direniş” adıyla isim değişikliği yapmasına neden oldu.
İsrail’in işgalini sonlandırmaya adanan bu örgüt sayesinde Hizbullah’ın silahlarını muhafaza etmesine imkan tanıdı.
KAYNAK, EPA
Suriye ordusunun 1990 yılında Lübnan’a barış dayatmasının ardından Hizbullah, güney Lübnan’daki gerilla savaşını sürdürdü ancak aynı zamanda Lübnan siyasetinde de aktif bir rol oynamaya başladı.
Grup, 1992 yılında ilk defa ulusal seçimlere katıldı ve başarılı oldu.
İsrail güçleri 2000 yılında ülkeden çekildiğinde onları püskürtenin Hizbullah olduğu kanısı yaygındı.
Grup, silahsızlanma yönündeki baskılara direndi ve İsrail’in Şebaa Çiftlikleri ve diğer ihtilaflı bölgelerdeki varlığının devam etmesini gerekçe göstererek ülkenin güneyindeki askeri varlığını sürdürdü.
Grup, bu gücünü 2006’daki savaşta İsrail’e karşı kullandı. Hizbullah’ın sınır ötesi saldırısı, İsrail savaş uçaklarının Lübnan’ın güneyi ile Beyrut’un güneyindeki Hizbullah kalelerini bombalaması ve örgütün binlerce roket fırlatıldığı 34 gün süren savaşta çoğunluğu sivil olmak üzere 1125 Lübnanlı; İsrail tarafında ise 119 asker ve 45 sivil hayatını kaybetti.
Hizbullah savaştan ayakta ve daha da cesaretlenmiş olarak çıktı.
KAYNAK, REUTERS
2008 yılında Batı destekli Lübnan hükümeti, Hizbullah’ın özel telekomünikasyon ağını kapatmaya ve Beyrut Havalimanı’nın güvenlik müdürünü Hizbullah’la bağlantıları olduğu gerekçesiyle görevden almaya kalktığında grup, buna başkentin büyük bir bölümünü ele geçirerek ve rakip Sünni gruplar ile çatışarak karşılık verdi.
Hükümet, 81 kişinin öldüğü ve Lübnan’ı yeni bir iç savaşın eşiğine getiren mezhepsel çatışmaları sonlandırmak adına geri adım attı.
İmzalanan güç paylaşımı anlaşması, Hizbullah ve müttefiklerine kabinedeki herhangi bir kararı veto etme hakkı verdi.
2009 seçimlerinde grup, parlamentoda 10 sandalye kazandı ve birlik hükümetinde yer almaya devam etti.
Aynı yılın sonlarına doğru Hizbullah Genel Sekreteri Şeyh Hasan Nasrallah, grubun “siyasi vizyonunu” vurgulamayı amaçlayan yeni bir siyasi manifesto yayımladı.
Bu metinde, 1985 yılındaki manifestoda yer alan İslami cumhuriyete yönelik atıf kaldırıldı ancak İsrail ve ABD’ye karşı sert tutum sürdürüldü ve Hizbullah’ın silahlarını korumak zorunda olduğu belirtildi.
2011 yılında grup ve müttefikleri, Suudi Arabistan destekli bir Sünni siyasetçi olan Saad Hariri’nin liderliğindeki birlik hükümetini devrilmeye zorladı.
Hizbullah’ın dört üyesi 2005’te Hariri’nin babası Refik Hariri’nin suikastına karışmakla suçlandı ve bir üyesi 2020 yılında Birleşmiş Milletler’e bağlı Uluslararası Lübnan Mahkemesi’nde suçlu bulunarak gıyabında ömür boyu hapse mahkum edildi.
Hizbullah ve müttefikleri daha sonraki hükümetlerde de yer almaya ve bunlarda önemli bir nüfuza sahip olmaya devam etti.
Hizbullah dünyadaki en ağır silahlara sahip, devlet dışı askeri güçlerden biri.
Geçtiğimiz yıllarda yayımlanan çok sayıda istihbarat raporuna göre, Hizbullah’ın silahlarının ana kaynağı İran ve bu silahlar örgüte İran, Irak ve Suriye üzerinden kara yoluyla ulaşıyor.
Hasan Nasrallah örgütün 100 bin savaşçısı olduğunu iddia etse de bağımsız tahminler bu sayının 20-50 bin arasında olduğu yönünde.
Birçoğu Suriye iç savaşında da savaşmış, iyi eğitimli ve savaş tecrübesine sahip.
Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi adlı düşünce kuruluşuna göre Hizbullah’ın 120-200 bin roket ve füzesi olduğu tahmin ediliyor.
Cephaneliğinin çoğu küçük, güdümsüz, karadan karaya topçu roketlerinden oluşuyor.
Ancak uçaksavar ve gemisavar füzelerinin yanı sıra İsrail’in iç bölgelerini vurabilecek güdümlü füzelere de sahip olduğu düşünülüyor.
Hizbullah, Hamas’ın Gazze’de sahip olduğundan çok daha gelişkin silahlara sahip.
KAYNAK, GETTY IMAGES
Hizbullah saldırı amaçlı füze yüklü silahlı insansız hava araçlarına (SİHA) da aşırı derecede bağımlı.
İngiliz askeri uzman Justin Crump’a göre “SİHA’ları daha iyi ve yenilikçi bir şekilde kullanıyor”.
Hizbullah bunlarla İsrail uçaklarının alçak irtifada uçmasını kısıtlayabilir.
Daha önce İsrail ile Hizbullah arasında arada bir yaşanan çatışmalar Ekim 2023’ten bu yana tırmandı.
Hizbullah, İsrail’in Gazze’ye saldırıları sonrasında Filistinlilerle dayanışma amacıyla İsrail mevzilerine ateş açtı.
Grup o günden bu yana İsrail’in kuzeyine ve İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri‘ne 8.000’den fazla roket fırlattı. Ayrıca zırhlı araçlara tanksavar füzeleri ateşledi ve patlayıcı dronlarla askeri hedeflere saldırdı.
İsrail ordusu ise Hizbullah’ın Lübnan’daki mevzileri olarak adlandırdığı bölgelere hava saldırıları, tank ve topçu ateşiyle saldırılar düzenledi.
İsrail’in kuzeyinde yaşayan 70.000’den fazla kişi çatışmalar nedeniyle tahliye edilirken, sınırın Lübnan tarafında da 110.000’den fazla kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı.
İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri’ne 27 Temmuz’da düzenlenen roket saldırısında 12 çocuk ve gencin ölümü ardından gerilim daha da tırmandı. İsrail saldırıyı Hizbullah’ın gerçekleştirdiğini söyledi, Hizbullah saldırıyla ilgisi olduğunu reddetti.
30 Temmuz’da İsrail, Beyrut’un güneyine düzenlediği bir hava saldırısında Hizbullah’ın üst düzey askeri komutanı Fuad Şükür’ü öldürdüğünü açıkladı.
Ertesi gün Hamas’ın siyasi lideri İsmail Haniye İran’ın başkenti Tahran’da öldürüldü. İsrail olayla ilgisi olduğunu ne doğruladı ne de reddetti.
Hizbullah üyeleri tarafından kullanılan çağrı cihazları ve telsizlerin patlaması sonucu 39 kişinin öldüğü ve binlerce kişinin yaralandığı 17 ve 18 Eylül tarihlerinde önemli bir tırmanma daha yaşandı.
Hasan Nasrallah saldırılardan İsrail’i sorumlu tuttu ve “tüm kırmızı çizgileri aştıklarını” söyledi. İsrail yine patlamaların arkasında olduğunu ne doğruladı ne de reddetti.
Hizbullah 20 Eylül’de, üst düzey askeri komutanları İbrahim Akil ve Ahmed Vehbi dahil en az 16 üyesinin İsrail’in Beyrut’un güney banliyölerinde düzenlediği bir hava saldırısında öldürülmesiyle yeni bir darbe daha aldı. Öldürülenler arasında çocuklar ve diğer siviller de vardı.
İki gün sonra örgüt İsrail’in derinliklerine daha uzun menzilli silahlarla ateş açtığında binlerce İsrailli sığınaklara yöneldi ve Hayfa şehri yakınlarındaki evlere zarar verdi.
Lübnan Sağlık Bakanlığı, İsrail ordusunun 23 Eylül’de başlayan yeni “saldırı operasyonu” kapsamında yüzlerce hava saldırısı gerçekleştirmesinden önce, 20 Eylül itibariyle en az 613 kişinin öldürüldüğünü açıkladı. Bakanlığa göre Ekim ayından bu yana öldürülenlerin çoğunun Hizbullah savaşçıları olduğuna inanılıyor, ancak en az 147’si sivil. Sonraki saldırı dalgasında da iki gün içinde 600’ü aşkın insan öldü.
İsrail’de yetkililer en az 49 kişinin doğrudan saldırılar sonucu öldüğünü söylüyor.
Topyekün bir savaş olan 2006’dan bu yana en gergin halini alan duruma karşın gözlemciler iki tarafın da tam bir savaşı istemediğini değerlendiriyor.
Böyle bir savaşa girmeden düşmanlıkları kontrol altına almayı hedefledikleri yorumlanıyor. Ancak durumun kontrolden çıkabileceğine dair de korkular var.
Kaynak: BBC-Türkçe
Başka Bir Denizli… Başka Bir Ülke… Başka Bir Dünya… MÜMKÜN…
