İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin (İSİG Meclisi) hazırladığı rapora göre 429 kişiyle en fazla sağlık iş kolundan emekçi koronadan vefat etti. En çok ölüm ise İstanbul’da oldu.
***
Türkiye’de salgın hala kontrol altına alınamadı. Yeni vaka bildirimi yüksek hızda devam ederken, günlük can kaybı artmaya devam ediyor. Son 24 saatte yeni vaka sayısı 21 bin 352 kişi ve Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 243 kişi. Toplam vaka sayısı 6 milyon 658 binin üzerine çıkarken toplam can kaybı ise 59 bin 886 kişiye yükseldi. Yarın 60 bin can kaybından bahsedeceğiz. Günlük test sayısı 310 binin üzerinde. Aktif hasta sayısı azalmaya devam ederek 500 binin altına indi, 451 bin 703 aktif hasta sayısına sahibiz. Azalmakla birlikte mevcut aktif hasta sayımız bulaş tehdidinin devam edeceğini gösteriyor.
***
Salgının en başından bu yana kovid-19’un ‘meslek hastalığı ya da iş kazası’ olarak sayılmasını savunan Dr. Murat Özveri, işçilere PCR yükümlülüğü biçen genelgeyi işaret ederek sordu: “PCR testi konusunda işçinin yükümlülüklerini belirlemede 6331 sayılı kanun bir dayanak oluyor da neden bunun bir iş kazası, meslek hastalığı, işçi sağlığı iş güvenliği sorunu olup olmadığı konusunda yasal dayanak olmasın?” Özveri, şu anda PCR testine ya da aşıya karşı direnen işçiyi hukuki anlamda iş sözleşmesinin sürekliliğini sağlayacak ve işçilerin haklarını koruyacak bir mekanizmanın bu sistem içerisinde olmadığını belirterek, “Tabii ki işverenler bu işi sadece test yaptırmamaya indirgememeli, tüm önlemleri almak zorundalar” ifadelerini kullandı.
***
Üniversitelerde yeni eğitim öğretim dönemi bugün başlıyor. Salgın tedbirlerinin uygulanacağı yeni dönemde eğitim yüz yüze olacak. Üniversiteler salgının seyrine bağlı olarak hibrit eğitim modeli de uygulayabilecek. Derslerin yüzde 40’ı uzaktan eğitim yoluyla yapılabilecek. Vaka sayısı artan bir yerleşkede uzaktan eğitim ağırlık kazanabileceği gibi başka bir kampüste yüz yüze eğitime devam edebilecek. Sınavlar da yüz yüze yapılacak. Yine koşullara göre çevrim içi sınav uygulamalarından da yararlanılabilecek. Geçmişe dönük eksiklikler tespit edilerek, hafta sonları telafi eğitimleri verilebilecek. Dersliklerde, kampüslerde ve toplantı salonlarında mesafe ve temizliğe dikkat edilecek. Özellikle kapalı alanlarda sürekli maske kullanımı sağlanacak. Akademik ve idari personelin yanı sıra öğrencilerin de aşılanmış olmalarına özen gösterilecek, aşı olmaları teşvik edilecek. Üniversiteler, salgın verilerini dijital olarak Sağlık Bakanlığı’ndan alabilecek ve risk durumlarını takip edebilecek.
***
12 Eylül saat 19:00 itibariyle son 24 saatte 780 bin 742 doz aşı uygulandı. Hala günlük 1 hatta 1.5 milyonluk aşı hedefinin çok çok gerisindeyiz. Türkiye’de bugüne kadar, 51 milyon 536 bin 13 birinci doz, 40 milyon 305 bin 712 ikinci doz, 9 milyon 413 bin 573 üçüncü doz aşı uygulandı. Toplamda 101 milyon 748 bin 658 doz COVID-19 aşısı uygulandı. 18 yaş üstü nüfusa göre birinci doz Türkiye ortalaması % 83, ikinci doz ortalaması % 64.9 oldu. Oysa sağlık otoriterleri tüm nüfusa göre aşı oranın hesaplanmasını öneriyor. Böyle ele alırsak birinci doz aşı oranı %61.6, ikinci doz ise %48.2 olduğunu görürüz. Buna göre salgını kontrol için hedeflenen nüfusun %70’inin ikinci dozu yaptırması hedefinin oldukça gerisindeyiz. Bölgeler ve iller arasında ciddi eştisizik devam ediyor. Mülteciler ve ötekileştirilen topluluklarda ne kadar aşı yapıldığı verisine ulaşamıyoruz. Dahası Delta varyantı nedeniyle bu oranın en az %85 olması gerektiği iddia ediliyor. Türkiye özgünlüğünde istatistik krtik bir konuda 2 doz Sinovac yapılanların ‘ikinci doz aşı oranı’ hesaplanmasına dahil edilmesi. Salgın kontrolü için iki doz Sinovac’ın yeterli olmadığı kabul ediliyor, bu nedenle bu kişilerin 3.doz aşı olunca (Sinovac ya da Biontech) hesaplamaya dahil edilmesi daha gerçekçi değerlendirmeyi sağlayacaktır. Özellikle yaşlı nüfusun 3. doz aşılanması konusunda ciddi sorunlar olduğunu sahadan elde ettiğimiz verilerle söyleyebiliriz.
***
Sağlık Bakanlığı’nın bu açıklamaya paralel yayınladığı aşı haritasına bakılırsa da Trükiye’nin aşılamada gayet başarılı olduğu görülüyor. Bu haritada kırmızı il hiç yok, yalnızca 3 il turuncu, 9 il sarı, kalan tüm iller mavi. Buna göre, 69 ilde aşılama oranı yüzde 75’in üzerinde. bu harita gerçek tabloyu yansıtmıyor. Çünkü harita, en az bir doz aşı olmuş 18 yaş ve üzeri nüfus baz alınarak renklendiriliyor. Uzmanlar ise oranlamanın 18 yaş ve üzeri nüfusa göre değil, tüm nüfusa göre yapılması ve tek değil, en az iki doz aşılamanın baz alınması gerektiğini söylüyor. Bu şekilde renklendirme yapıldığında ortaya çıkan tablo ise şu şekilde: Türkiye’de hiç mavi il yok, yalnızca 5 il sarı, 21 il ise turuncu kategoride. Kalan 55 il ise kırmızı. Buna göre, aşılama oranı yüzde 75’i geçen tek bir il bulunmuyor, illerin çoğunda iki doz aşılananların toplam nüfusa oranı yüzde 55’i bile bulmuyor.
***
İstanbul’da oynanan lig maçlarına, başkalarına ait HES kodu entegrasyonu tamamlanmış Passolig kartlarıyla girmeye çalışan 89 kişi, turnike kameralarındaki fotoğraflarını karşılaştırmasıyla tespit edildi. 89 kişi gözaltına alındı. Hem kartı kullanana hem de kart sahibine idari işlem yapıldı
***
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, yerli koronavirüs aşısı Turkovac için acil kullanım onayına başvurulacağını açıkladı ancak bugüne kadar hekimlere de Meclis’e de konuyla ilgili bilgi verilmedi. Ökten, “Daha önce bakanın verdiği tarihlerin hiçbiri de doğru çıkmamıştı” diye konuştu. Salgının başından beri “sürecin şeffaf yönetilmemesini” de eleştiren Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) İkinci Başkan Ali İhsan Ökten, şunları kaydetti: “Bunun sıkıntılarını pandeminin ağırlaşmasıyla yaşıyoruz. Pandemiye karşı ancak birlikte yürüttüğümüz çalışmalarla başarıya ulaşabiliriz. Biz bugüne kadar bunu yapmadık ve yapmamakta ısrar ediyoruz. Aşı konusunda da hiçbir bilgi paylaşımı yok. Vatandaş ‘Türk aşısı yaptırayım, onu bekleyim’ diyor. Ancak bu beklenecek bir durum değil. O yüzden bu, tip açıklamaları yaparken daha dikkatli ve şeffaf olmak lazım. Belki bu aşı aylar sonra piyasaya çıkabilecek. O zamana kadar ne olacak? Bakanlık bunları çok düşünmüyor.”
***
Salgının başlamasının üzerinden bir buçuk yılı aşkın zaman geçse de henüz virüse karşı etkili olduğu kanıtlanan bir tedavi yok. Diğer taraftan grip virüsüne karşı geliştirilen ancak geliştirildiği Japonya’nın dahi Covid-19 tedavi protokolüne almadığı favipiravir tedavisi ülkemizde uygulanmaya devam ediyor.
Prof. Dr. Ergönül şunları söyledi: “Aslında Batı dünyası bu ilaçla ilgilenmiyor. Hakkında araştırma yapmaya değer bile görmüyor. İlacın kimsenin aklına gelmediğini düşünmeyin, gündemlerinde yok. Denediler, kısa, küçük çalışmalarda etkisiz olduğunu gördüler ve hemen bıraktılar. ABD, İngiltere, Almanya, geliştiren Japonya dahil gelişmiş ülkelerde uzun süredir kullanılmıyor. Ama biz bunu nedense Sağlık Bakanlığı’na anlatamıyoruz. İlacın bir faydası yok. Boş yere karaciğeri, kalbi yoruyor. Solunum sistemini desteklemiyor. Enfeksiyonun ilerlemesini önlemiyor. Yoğun bakım ihtiyacını, ölümleri azaltmıyor. Zararı olabilen bir ilacı evlere dağıtıyoruz. Çok acı. Kafa karıştırıyor. Yan etkileri ortadayken, başka pek çok şey kısılırken böylesi yüksek maliyetli ilaçlar bedava dağıtılıyor.”
TTB Genel Sekreteri Prof. Dr. Vedat Bulut, ‘söz konusu ilacın kullanılmasının hiçbir bilimsel gerekçesinin bulunmadığını’ vurguladı. İlacı veren birkaç ülkede de neden kullanıldığını kimsenin izah edemediğini belirten Bulut şöyle konuştu: “Covid-19’a özel bir ilaç ya da tedavi yok maalesef. Sadece belirtilere yönelik tedavi yapılıyor. Bu ilacın verilmesinin hiçbir anlamı yok. Ekonomik bir kayıp. Karaciğere büyük yük. Enzimlerin yükselmesine neden olabilir. İlaç bilimsel değil, ticari olarak kullanılıyor.”
Halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Kayıhan Pala bakanlığı bir an önce bu yanlıştan dönmeye çağırdı: “Bu ilacı vermenin tıbben hiçbir gerekçesi yok. Tedavi değeri yok. Boşuna kullanılıyor ve karaciğer enzimlerinin yükselmesine yol açabiliyor. Etkili olmayan bir ilacı vermenin anlamı ne? İşe yaramadığı gibi insanlarda güvensizlik de yaratıyor. İlaca devam etmenin tıbbi gerekçesi yok, bilimsel gerekçesi yok. Neden dağıtılıyor? Bakanlığın biran önce bu yanlıştan vazgeçmesi lazım.”
***
Japonya’daki Mie Üniversitesi’nin Enfeksiyon Hastalıkları Kontrol ve İlaç Lisansüstü Çalışmalar Okulu’ndan Prof. Tetsuya Nozaka, burun spreyi şeklinde bir aşı geliştirdiklerini söyledi. Nozaka, Mart 2020’den bu yana geliştirilen aşının en az 6 ay depolanabileceği ve destek dozu olarak kullanılacağını, aşının ilk aşama testlerinden olumlu sonuç aldıklarını belirtti.
***
Covid-19 vakaları küresel düzeyde düşüş eğilimine girse de halen yüksek hızda devam ediyor. Farklı coğrafyalarda pandemi sık görülmeye, sık öldürmeye ve yaşamı altüst etmeye devam ediyor. Toplam vaka sayısı 225 milyon 450 bine yaklaştı. Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 4 milyon 644 bin civarında. Aktif hasta sayısı 19 milyonun altında devam ediyor, dün itibarıyla yaklaşık 18 milyon 800 bin aktif hasta sayısına sahibiz. Düşme eğilimi de olsa hala yüksek aktif hasta sayısı bulaş tehdidinin ciddi olduğunu gösteriyor.
Küresel düzeyde son 24 saatte 373 bin 430 kişiye Covid-19 tanısı konurken 5 bin 919 kişi Covid-19 nedeniyle hayatını kaybetti. Pandemi yeniden tüm küreye yayıldı. Ülkelere göre yeni vaka sayısı şöyle: ABD (35.5 bin), Hindistan (31.4 bin), İngiltere (29.2 bin), Filipinler (21.4 bin), Türkiye (21.4 bin), İran (20.2 bin), Malezya (19.2 bin), Rusya (18.6 bin), Tayland (14 bin), Meksika (12.5 bin) ve Brezilya (10.6 bin). Hafta sonu vaka ve ölüm sayısında düşmeye alışığız. Sağlık hizmetlerine erişim, test yaptırma olanaklarında sorun, hafta sonu bildirim yapmayan ülkeler ve bildirimlerde yaşanan sorunlar bu düşüşte rol oynuyor Düşüşler pazartesi gününe de yansıyor. Haftanın ilerleyen günlerinde tablo daha net ortaya çıkıyor.
***
Çin’in güneyinde bulunan Putian şehrinde tespit edilen 19 yeni Koronavirüs vakası nedeniyle sıkı önlemler uygulanıyor. Şehirde yaşayanlara ayrılmamaları söylenirken otobüs ve tren seferleri durduruldu. Sinema, bar gibi işletmeler kapatıldı. Şehir yönetiminden yapılan açıklamada Fujian eyaletinin Putian şehrinden ayrılması gerekenlerin son 48 saat içinde alınmış bir negatif PCR testi göstermesi gerektiği belirtildi.
***
İngiltere’nin Liverpool kentinde, gelecekteki küresel salgınları önleme ve aşı çalışmalarını hızlandırma amacıyla ‘Pandemi Enstitüsü’ kuruldu. Innova ilaç firmasının 10 milyon sterlinlik yatırımıyla kurulan, kentteki yedi üniversitenin yanı sıra hastaneler ve yerel yetkililerin de desteklediği Pandemi Enstitüsü’nde, hayvanlardan insanlara geçmesi olası görülen hastalıkların veri tabanı oluşturulacak ve gönüllüler üzerinde yeni aşılar test edilecek.
***
ABD’de Atlanta kentindeki hayvanat bahçesinde bulunan bazı gorillerin Covid-19 çıkmasından sonra yetkililer, Covid-19’a duyarlı hayvan türleri için özel yapılmış Covid-19 aşısının uygulanacağını açıkladı.
Not: Dünya ve Türkiye Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 08.00) alıyoruz.
Başka Bir Denizli… Başka Bir Ülke… Başka Bir Dünya… MÜMKÜN…
