İş yeri hekimliği yaptığı sırada Koronavirüs’e yakalanarak hayatını kaybeden doktor için İstanbul Tabip Odası’nın ‘meslek hastalığı’ başvurusu kabul edildi.
***
Koronavirüs salgını dolayısıyla sınırlarını kapatan Avustralya’da sınırların tekrar açılması ve Delta varyantına benzeyen yeni mutasyonların oluşması durumunda yaşanabilecekler modellendi. Medical Journal of Australia isimli tıp dergisinde yayınlanan makalede, “Hem denizaşırı ülkelerde hem de ülke içinde Delta varyantına benzeyen ve yüksek oranda bulaşan Covid-19 varyantları oluşursa, 16 yaşın üzerindeki halkın yüzde 80’i aşı olsa bile yeni salgınlar ortaya çıkabilir” ifadesi kullanıldı. u araştırmada, “Eğer Alfa varyantına benzeyen bir bulaşıcılık oranına sahip virüs ortaya çıkarsa, maske ve sosyal mesafe ile salgının önüne geçilebilir ve Covid-19 sebebiyle hastaneye kaldırılanların sayısı düşük kalır” ifadesi yer aldı.
***
Airfinity verilerine göre gelecek yıl BioNTech/Pfizer, 54,5 milyar dolar; Moderna ise 38,7 milyar dolar değerinde Covid-19 aşısı satacak. Bu yılki satışlarını neredeyse iki katına çıkaracak olan iki şirket, Çin dışındaki Covid-19 aşı pazarının dörtte üçüne hakim olacak. Rakipler AstraZeneca, Johnson Johnson, Rus Sputnik V ve Novavax ise gelecek yıl iki katına çıkarak 124 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Covid-19 aşı pazarının gelecek yıl yüksek ve orta gelirli ülkelerdeki hükümetler tarafından ek dozlar satın alan ve yeni varyantlara karşı korunmak için stoklayan hükümetler tarafından destekleneceğini tahmin ediyor. 2022’den itibaren sadece 198 milyonu düşük gelirli ülkelere gitmek üzere 10 milyardan fazla takviye dozu sipariş edilecek.
***
Türkiye’de salgın hala kontrol altına alınamadı. Yeni vaka bildirimi yüksek hızda devam ederken, günlük can kaybı artmaya devam ediyor. Son 24 saatte yeni vaka sayısı 29 bin 240 kişi ve Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 214 kişi. Toplam vaka sayısı 7 milyon 684 bine yaklaşırken toplam can kaybı ise 67 bin 837 kişiye yükseldi. Günlük test sayısı 351 binin üzerinde. Aktif hasta sayısı yüksek hızda devam ediyor, 500 bin civarında aktif hastaya sahibiz. Azalmakla birlikte mevcut aktif hasta sayımız bulaş tehdidinin devam edeceğini gösteriyor.
***
Ordu’da 8’inci çocuğunu dünyaya getirdikten bir gün sonra fenalaşan, yapılan koronavirüs testi pozitif çıkan NK (40), tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti. Kaya’nın hamile olduğu için aşı yaptırmadığı belirtildi.
***
Sağlık Bakanlığı 9-15 Ekim tarihleri arasında 214 bin 89 vaka açıklandı. Veri Bilim ODTÜ İstatistik Bölümü araştırma görevlisi Ozancan Özdemir’in değerlendirmelerine göre, bu hafta için 100 bin kişi başına düşen haftalık vaka ortalaması bir önceki haftaya göre yüzde 4,5 arttı ve 256’ya yükseldi. Bu artış, yedi haftadır sürüyor.
Türkiye’de her gün 200-300 bin iki doz aşılı bağışıklığını yani Covid-19 karşı koruma kalkanını kaybediyor. Günde yaklaşık 250 bin kişinin aşılandığı göz önüne alındığında, bağışıklığını kaybedenlerin sayısı, aşılananlardan daha fazla. Nüfusun yüzde 87’si, Covid-19 açısından çok yüksek ya da yüksek riskli illerde yaşıyor.
***
Bartın İl Emniyet Müdürlüğünce şehirlerarası otobüs firmaları ve otobüslere yönelik denetimler sürüyor. Trafik Denetleme Şube Müdürlüğü ekiplerince şehirlerarası otobüs terminalinde yapılan denetimlerde toplam 93 otobüste 842 yolcunun kontrolü yapıldı. Otobüslerde 49 yolcunun aşısız olduğu ve PCR testinin olmadığı tespit edildi.
***
Aşı yapılacak nüfus alt sınırının 12 yaşa indirilmesi, 3. doza rağmen halen günlük 1 milyon doza ulaşabilmiş değiliz. Sağlık Bakanlığı hızlı ve etkin aşılama için herhangi bir çaba göstermiyor, aşılama kendi ritminde devam ediyor. Hafta sonu günlük yapılan aşı dozu 150 binlere kadar geriliyor.
Sağlık Bakanlığı resmi sitesindeki son rakamlara göre: 18 Ekim saat 19:00 itibariyle son 24 saatte 236 bin 122 doz aşı uygulandı. Türkiye’de bugüne kadar, 54 milyon 914 bin 321 birinci doz, 47 milyon 450 bin 26 ikinci doz, 10 milyon 876 bin 368 üçüncü doz aşı uygulandı. 18 yaş üstü nüfusa göre birinci doz Türkiye ortalaması %88,5 ikinci doz ortalaması %76.5 oldu.
Oysa sağlık otoriterleri tüm nüfusa göre aşı oranın hesaplanmasını öneriyor. Böyle ele alırsak birinci doz aşı oranı %65.7, ikinci doz ise % 56.7 olduğunu görürüz. Buna göre salgını kontrol için hedeflenen nüfusun %70’inin ikinci dozu yaptırması hedefinin oldukça gerisindeyiz. Bölgeler ve iller arasında ciddi eşitsizlik devam ediyor. Mülteciler ve ötekileştirilen topluluklarda ne kadar aşı yapıldığı verisine ulaşamıyoruz. Dahası Delta varyantı nedeniyle bu oranın en az %85 olması gerektiği iddia ediliyor. Türkiye özgünlüğünde istatistik kritik bir konuda 2 doz Sinovac yapılanların ‘ikinci doz aşı oranı’ hesaplanmasına dahil edilmesi. Salgın kontrolü için iki doz Sinovac’ın yeterli olmadığı kabul ediliyor, bu nedenle bu kişilerin 3.doz aşı olunca (Sinovac ya da Biontech) hesaplamaya dahil edilmesi daha gerçekçi değerlendirmeyi sağlayacaktır. Özellikle yaşlı nüfusun 3. doz aşılanması konusunda ciddi sorunlar olduğunu sahadan elde ettiğimiz verilerle söyleyebiliriz.
***
Veri Bilim ODTÜ İstatistik Bölümü araştırma görevlisi Ozancan Özdemir, yine Sağlık Bakanlığı verilerine dayanarak Covid-19 aşı durumunu toplam nüfus ve 12 yaş üstü nüfusa göre ayrı ayrı hesapladı. Buna göre aşılamadaki durumumuz şöyle:
Türk Toraks Derneği Başkanı Prof. Dr. Oya İtil, “Bağışıklığını kaybedenlerden daha az sayıda kişiye ikinci ve üçüncü doz aşı yapıyoruz. Bağışıklığını kaybedenlerin sayısı, iki doz BioNTech aşısı olanlar altı ayını doldurunca daha da artacak” dedi. Covid-19 vakalarının artmasına rağmen, aşılamanın aynı hızla sürdürülemediğini belirten İtil, “Dokuz aydır aşı yapılmasına rağmen Türkiye’de tam koruma altındaki nüfus oranı göçmenler hariç yüzde 50. Aşılama programları bulaşıcı hastalıkları engelleme ve ortadan kaldırmada, ağır hastalık, hastalık sekeli ve ölümleri önlemede, sağlıklı toplum gelişimi için maliyet etkin en iyi yöntem” diye konuştu.
***
Başkent Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı üyesi Prof.Dr. Özlem Azap, yerli Koronavirüs aşısı Türkovac’ın hakkında henüz bilimsel makalesi bile yayınlanmadan uygulamaya sokulmasına tepki gösterdi. Prof.Dr. Azap, “Yeni bir aşı neden güçlendirici doz olarak sunuluyor?” diye sordu. Aşılama hızındaki düşüşü güven sorunu olarak değerlendiren Prof. Dr. Azap ve daha makalesi yayınlanmamış bir aşıya gönüllü davet etmenin güven yaratmadığının altını çizdi. Azap, aşı tereddütünün Sağlık Bakanlığı’nın açıklamalarıyla giderilebileceğini ifade etti.
Finlandiya örneğini vererek toplumda salgını yönetene güven ne kadar çoksa normale dönüşün o kadar hızlı olduğunu vurgulayan Azap şöyle devam etti: “Maskeyi atacağız’ dendi, atamadık. ‘Türk aşısı ilkbaharda çıkacak’ dendi, çıkmadı. ‘Sonbaharda çıkacak’ dendi, çıkmadı. Bütün bunlara bütüncül bakarsak bireyler ikna edilemiyor.”
***
Koronavirüs’e karşı aşı geliştiren BioNTech’in kurucuları Prof. Dr. Uğur Şahin ve Dr. Özlem Türeci, iki doz aşının ağır Covid enfeksiyonlarını önlediğini belirtirken üçüncü doz aşıyla enfeksiyonun tamamen engellenebileceğini söyledi. mRNA aşıları ve aşıya ilişkin endişeler hakkında konuşan Türeci ve Şahin, “mRNA teknolojisi genom hücrelerini değiştirmiyor. Vücudu değiştirecek hiçbir durum yok. Klinik testlerimizde 40.000’den fazla insan aşılandı ve ayrıca dünyada da yüz milyonlarca insan aşılandı ve güvenlik verileri bize bunun güvenli olduğunu gösteriyor” dedi.
Uğur Şahin, mRNA teknolojisi kullanılarak geliştirilecek kanser aşıları ile ilgili de umut verici konuştu. Şahin, “Bence yakında kanserin aşılar ile tedavi olabileceğine inanıyorum. Biz kök hücre ile 20 yıldan fazla zamandır çalışıyoruz ve bu teknoloji ile ilgili verilere de sahibiz. Dört yıl önce bir araştırma yayınladık ve melanoma hastaları ile ilgili çalışmalar yaptık. Şimdi de yüzlerce hastalarla deneme çalışmalarına başladık. Bu testlerin sonuçlarını ise gelecek yıl ya da 2023’te alacağız. Eğer bu sonuçlar pozitif çıkarsa, ilk kanser aşılarının onaylanması iki, üç veya dört yılda tamamlanabilir” dedi.
***
Tayland elindeki Sinovac dozları bitince Çin üretimi aşıyı kullanmayı bırakacağını açıkladı. Temmuz ayından itibaren ilk dozunu Sinovac olanlara AstraZeneca firmasının Oxford Üniversitesi işbirliğiyle geliştirdiği aşı uygulanmaya başladı. Tayland, Çin aşısıyla batıda üretilen bir aşıyı birlikte uygulayan ilk ülke olmuştu. Önümüzdeki yıl için toplamda 120 miylon dozluk aşı almayı planlayan Tayland yalnızca yeni varyantlara karşı etkili aşıları tedarik edeceğini açıkladı. 72 milyon nüfuslu ülkede tam aşılananların oranı yüzde 36.
***
Avrupa Birliği’nin (AB) ilaç düzenleyicisi Avrupa İlaç Ajansı (EMA), yeni tip Koronavirüs (Covid-19) hastalığının tedavisi için Pfizer-BioNTech tarafından geliştirilen aşının 5-11 yaş grubuna da uygulanması için yapılan başvuruyu değerlendirmeye aldı.
***
Covid-19 vakaları düşüş eğilimine girse de halen yüksek hızda devam ediyor. Farklı coğrafyalarda pandemi sık görülmeye, sık öldürmeye ve yaşamı altüst etmeye devam ediyor. Toplam vaka sayısı 241 milyon 862 bine yaklaşırken Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 4 milyon 920 binin üzerine çıktı. Aktif hasta sayısı 17 milyon 755 bin civarında. Düşme eğilimi de olsa hala yüksek aktif hasta sayısı bulaş tehdidinin ciddi olduğunu gösteriyor.
Küresel düzeyde son 24 saatte 338 bin 411 kişiye Covid-19 tanısı konurken 4 bin 856 kişi Covid-19 nedeniyle hayatını kaybetti. Ülkelere göre yeni vaka sayısı şöyle: ABD (51.2 bin), İngiltere (49.2 bin), Rusya (34.3 bin), Türkiye (29.2 bin), Hindistan (12.3 bin), İran (11.8 bin), Romanya (10.1 bin) ve Tayland (10.1 bin). Hafta sonu ciddi düşüş gösteren vaka sayısı sağlık hizmetlerine erişim, test yaptıramama ve bildirimde yaşanan sorunlar kaynaklı… Bu düşüş pazartesi gününe de yansıyor. Haftanın ilerleyen günlerinde gerçek tablo görünür hala geliyor. Bu duruma en iyi örnek ABD, haftanın günlerini izleyerek hafta sonu vaka sayısında ciddi düşüşü izleyebilirsiniz.
***
İran’da sağlık yetkilileri, Covid-19 salgınında 51 binden fazla çocuğun anne veya babalarından en az birini kaybettiğini açıkladı. Salgının daha başlarında İran ekonomisi zaten ABD’nin başını çektiği uluslararası yaptırımlarla, yaygın yolsuzluk ve kötü yönetimden dolayı zayıf durumdaydı. İran Parlamentosu Araştırma Merkezi’nin verilerine göre, Covid krizinin ilk senesinde bir milyondan fazla İranlı işini kaybetti ve bunun çok ağır sonuçları oldu. Dr. Samineh Shaheem, “Ekonomik belirsizlik ve mali güçlükler bazı çocukların, daha küçük kardeşlerine bakabilmek için okulu bırakmasına yol açmış ve emek sömürüsüne maruz bırakmış olabilir. Bu da bütün aile açısından çok ciddi sonuçlar doğurabilir” diyor. Birçok İranlı, salgının bu kadar ağır yaşanmasından İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in geçen kış ABD ve İngiltere’de üretilen aşıların ithalini yasaklamasını sorumlu tutuyor. Bu aşılar artık İran’a gidiyor ama şu ana kadar nüfusun sadece yüzde 20’si tam doz aşılanabildi.
Not: Dünya ve Türkiye Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 07.00) alıyoruz.