Pandemi Gündemi
Prof. Dr. Aziz Sancar, pandemi döneminde aşı karşıtlığı ile ilgili, “Türklerin, Rusların, Almanya’daki Türk kardeşlerimizin ve Amerikalıların geliştirdiği bütün aşıların Covid’i önleme bakımından etkisi var. Bunu kabul etmek lazım. Etmeyenlerin kendi bilecekleri iş fakat aşı olmamak başkasına da zarar veriyor. Hiç kimsenin başkalarını tehlikeye atmaya hakkı yok. Bunu kabul eden eder, etmeyen etmez. Geçen ziyaretimde de söylemiştim ve aleyhimde konuşanlar oldu. İstedikleri kadar konuşsunlar. Hiç kimsenin başkasının hayatını tehlikeye atmaya hakkı yok. Aşı karşıtı olabilirsin, evine kapan ve aşı olma; ama dışarı çıkarsan millete bulaştırırsan bu hakkın yok” dedi. Aziz Sancar, yerli Covid-19 aşısı Turkovac’ın kullanıma girmesinin çok önemli olduğunu belirterek, “Turkovac aşısı duyduğum kadarıyla etkili ve koruyucu. Dünyaca kabul edilmesi ve neşredilmesi bekleniyor. Şu andaki veriler Turkovac’ın çalıştığını, etkili olduğunu gösteriyor. Bana sorarsanız 3’üncü doz aşı olarak isteyen Turkovac’ı kullansın. Aşıların DNA üzerinde etki sağlayacağı görüşü mantıksız. Ben sosyal medya kullanmıyorum. Bana oradan yazmışlardı; ‘Aziz Sancar moleküler biyoloji öğrensin’ diye. Onu yazan adam doğmadan önce ben mRNA üzerine çalışıyordum. ‘Genimizi etkiler’ sözleri safsata” diye konuştu.
***
Yeniden Refah Partisi, resmi Facebook sayfalarının partinin genel başkanı Fatih Erbakan’ın koronavirüs ile ilgili paylaşımları nedeniyle kapatıldığını duyurdu. Yapılan açıklamada “Partimizin resmi Facebook sayfası kapatıldı! Onlar sesimizi kısmaya çalışsalar da bizler çok daha gür bir şekilde doğruları söylemeye devam edeceğiz” ifadeleri kullanıldı. Fatih Erbakan, daha önce yaptığı açıklamalarda bazı aşılarda kullanılan mRNA teknolojisiyle ilgili ise, “mRNA demek insanın hücre çekirdeğine girmek demektir. Yarı insan yarı maymun çocuklar doğurmasına sebep olabilirsiniz. 3 kulaklı 5 gözlü yaratıklar doğmasına yol açabilir” ifadelerini kullanmıştı.
***
Kanada’nın başkenti Ottawa’da, Covid-19 kısıtlamalarına ve zorunlu aşıya tepki olarak organize edilen “Özgürlük Konvoyu” protestosuna katılan kamyon şoförlerinin gözaltına alınmaya başlandığı bildirildi.
***
Uğur Şahin, Reuters TV’ye yaptığı açıklamada, aşının patent hakları konusunda konuştu. Şahin, Afrika’daki kuruluşlar izinsiz şekilde şirkete ait aşıları üretirse, üretici firmanın fikri mülkiyet haklarını uygulamaya koyma planı olmadığını dile getirdi. “Bizim amacımız, başkalarının teknolojimizi kullanmasını engellemek değil” diyen Şahin, “Hedefimiz teknolojimizin tüm kıtalarda mümkün olduğunca güvenli ve yaygın şekilde kullanılabilir olduğunu görmek” söyleminde bulundu. Güney Afrikalı Afrigen firması, Moderna aşılarının halka açık dizilim bilgilerini baz alarak mRNA aşısı üreteceğini ve ilk klinik deneylerin önümüzdeki Kasım ayı için planlandığını duyurmuştu.
Pandeminin Seyri
Omicron varyantı tüm dünyayı sallamaya devam ediyor. Omicron varyantının yarattığı patlama ile küresel düzeyde toplam vaka sayısı 423 milyon 562 bine dayanırken Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 5 milyon 900 binin üzerine çıktı. Aktif hasta sayısı düşüş eğilimine girse de hala yüksek, 69 milyon 116 binin üzerinde. Yüksek aktif hasta sayısı bulaş tehdidinin hala ciddi olduğunu gösteriyor.
Son 24 saatte dünya genelinde yeni vaka sayısı 1 milyon 583 binin üzerinde üzerinde, Covid-19’a bağlı ölüm sayısı ise 8 bin 103 kişi. Rusya (179.1 bin), Almanya (137.7 bin), Brezilya (103.4 bin), Güney Kore (102.2 bin), Japonya (92.9 bin), Türkiye (80.5 bin), Fransa (76.6 bin), Endonezya (59.3 bin) ve İtalya (50.5 bin).
Türkiye’de ise 80 bin 454 kişiye Covid-19 tanısı kondu. Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 278 kişi. Toplam vaka sayısı 13 milyon 434 binin üzerine çıkarken toplam can kaybı 92 bin 188 kişiye yükseldi. Aktif hasta sayısında artış eğilimi tersine döndü, resmi istatistiklere göre bile 772 bine yakın aktif hastaya sahibiz. Bulaştırma potansiyeli olan aktif hasta sayısının oldukça yüksek olduğunu not etmeliyiz.
Hafta sonu sağlık hizmetlerine erişim, test yaptıramama, bildirim sorunları (yetersiz bildirim ve bildirim yapmayan ülkeler) nedeniyle gerçek tabloyu görmüyoruz. Bu durum pazartesi günlerine de yansıyor. Bu nedenle pandeminin seyrini değerlendirirken haftalık vaka ve ölüm sayıları daha çok dikkate alınıyor.
***
Son 7 günün ortalaması olarak Covid-19 vaka ve ölüm sayıları şöyle bir seyir izledi. 30 Ocak 2021 tarihinde haftalının ortalama günlük vaka sayısı pik yaparak 3 milyon 383 bine dayandı. Bu tarihi takiben düşüş eğilime girdi, önceki hafta 2 milyon 322 bin civarında iken geçtiğimiz hafta 1 milyon 826 bin 506 kişiye kadar düştü. Böylece Ocak başı düzeye gerilemiş oldu. Ölüm sayısında seyir biraz daha farklı oldu: Yedi günün ortalama günlük ölüm sayısı 8 Şubata kadar artışını sürdürerek 10 bin 840 kişiye yükseldi. Bu tarihten sonra düşüşe geçti. Geçtiğimiz haftanın ortalama günlük ölüm sayısı 9 bin 657 kişi oldu. 10 bin sınırının altına girilmiş oldu.
Küresel haftalık vaka ve ölüm sayıları ise şöyle:
| Bir önceki haftaya göre değişim | ||||
| Kıtalar | Son 7 gündeki vaka sayısı | Son 7 gündeki ölüm sayısı | Vaka sayısı | Ölüm sayısı |
| Dünya | 12,785,532 | 67,620 | – %21 | – %10 |
| Avrupa | 6,505,221 | 23,346 | – %24 | – %2 |
| Kuzey Amerika | 941,390 | 16,847 | – %41 | – %18 |
| Asya | 3,805,062 | 13,570 | – %7 | – %11 |
| Güney Amerika | 1,231,552 | 10,674 | – %24 | – %10 |
| Afrika | 104,393 | 2,789 | – %26 | – %5 |
| Türkiye | 599,596 | 1,922 | – %12 | + %11 |
Yukarıda tabloda görüldüğü gibi dünya genelinde geçtiğimiz hafta vaka sayısında ciddi azalma (-%21) devam etti. Yine de hala oldukça yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Azalış tüm kıtalara yansımış durumda. Haftalık vaka sayısında Avrupa ve Asya kıtası öne çıkıyor. Ölümlerdeki küresel artış tersine dönerek düşüş eğilimi başladı. Çnceki haftaya göre geçtiğimiz haftanın toplam ölüm ölüm sayısında %10’luk bir azalma gözlendi. Vaka sayısında olduğu gibi ölüm sayısı da tüm kıtalarda düşüş eğiliminde olduğunu görüyoruz.
Kıtalarda eğilimden farklı olarak ülkeler pandeminin seyri ile ilgili farklı seyir izlediklerini de not etmeliyiz. Her ülke değişik zamanda pikini yaşamakta. Bu genel değerlendirme yapmanın sıkıntılarını da ortaya koyuyor.
Küresel düşüş eğilimine rağmen bir önceki haftaya göre vaka sayısı artan ülkelerde söz konusu: Güney Kore (+%74), Endonezya (+%36), Vietnam (+%55) gibi…
Yine küresel düşüş eğilimin aksi ölüm sayısının da yükseldiği ülkeler var. Rusya (+%9), Almanya (+%8), Türkiye (+%11), Japonya (+%48), Güney Kore (+%65), Endonezya (+%100), Hollanda (+%30), Danimarka (+%37) gibi…
Türkiye’de geçtiğimiz hafta vaka sayısı %12 azalmasına karşın ölüm sayısında %11’lik ciddi artış gerçekleşti. Gerçek şudur ki Ağustos sonu başlayan Delta varyantına bağlı pik kontrol alınamamış, bunun üzerine daha da fazla bulaştırıcı olan Omicron varyantı eklenmiştir. Yoğun bakımlar dolmaya, yeni yoğun bakımlar açılmaya başlanmıştır. Ölümler haftalardır yükseliş eğilimi devam ediyor. Tıpkı küresel de olduğu gibi ülke içinde de bölge ve illerimizde pik görülmesi farklı zamanlarda gerçekleşiyor. En erken pikin yaşandığı İstanbul’da vaka sayısı düşüşe geçse de diğer illerde artış eğilimi yeni yaşandı, henüz pikleri bile gerçekleşmedi. Sağlık Bakanlığı ise toplumu rehavete sokmuş durumda. Gerçekleşen yüksek sayıda ölümler bile hafife alınıyor. Salgın kontrolünde en güçlü araç olan aşı için herhangi bir motivasyon gözlenebilmiş değil. Tamamlanmış doz %62 iken Hatırlatma dozu %40’lar civarında. Oysa hatırlatma dozu yüksek olan ülkelerde ölüm hızında dramatik azalma olduğu bilimsel yayınlara yansıdı, hem de yaşlı nüfusunun) dolayısıyla riskli kişilerin) fazla olmasına rağmen. Bu tablo sürü bağışıklığına terke edilen işçi sınıfı, ezilen halkalar ve ötekileştirilen topluluklarının ölümlerinin yok sayılması olarak okunmalıdır. Pandemi ilerledikçe bu toplumsal kesimlerin hastalıktan çok daha sert etkilendiği gözler önüne serildi. Salgın yönetiminde tercih edilmiş bu strateji sermaye birikimi adına sosyal cinayetlerin devam edeceği anlamını da taşıyor. Tüm buna rağmen Bilim Kurulu’nda maske kullanımında bile kafaları karıştıran demeçler toplumla paylaşılabiliyor.
***
Prof. Dr. Oğuz Reşat Sipahi, Omicron’un en yüksek olduğu illerde vaka sayılarının düşüşe geçtiğinin açıklanmasına rağmen 15 Aralık’taki günlük vaka sayısına göre artış olduğunu söyledi. İzmir’deki vaka sayılarının yüksek düzeyde seyrettiğine dikkat çeken Sipahi, Ege Üniversitesi Hastanesi’nde 15 Aralık’tan bu yana hem yoğun bakım yataklarında hem servislerde artış olduğunu kaydetti. Hastanelerinin yüzde 95’in üzerinde dolulukla tedaviye devam ettiğini anlatan Sipahi, hem yatan hem de ayakta tanı koydukları hastaların sayılarında artış yaşadıklarını vurguladı.
***
Salgın Kontrol Önlemleri
Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Mustafa Necmi İlhan, “Kişisel görüşüm; çok kalabalık ortamlarda örneğin toplu taşımada, otobüs, uçak seyahatinde, sinemada, tiyatro gibi yerlerde insanlar maske takarak hem kendilerini hem de çevrelerini koruyabilirler. Bunun yanında daha az kalabalık olan bir yere gidildi, buralarda insanlar maskesiz dolaşabilecek gibi gözüküyor” dedi.
***
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oğuz Sipahi, gelecek hafta yapılacak Bilim Kurulu toplantısında maskelerin ne zaman çıkacağı konusunun ele alınacağını söyledi. Maskelerin tamamen çıkarılmasıyla ilgili karar için erken olduğunu dile getiren Sipahi, “Aşılanma oranımız, ülke genelinde yüzde 62 civarında. Toplumun yüzde 90’a yakını aşılandığında ya da hastalığı geçirmiş olduğunda pandeminin oldukça etkisiz hale gelme olasılığı var. Hastalığı geçirenler ve aşılıların oranı ile ilgili veriler Sağlık Bakanlığı’nda mevcut. Biz, kendi verilerimize bakarsak maskelerin tamamen çıkarılması gibi bir karar için erken olduğunu düşünüyorum. En azından İzmir’deki veriler bunu düşündürüyor. Ülkenin geri kalan yerlerindeki veriler ne şekilde, yorum yapamam” dedi.
Omicron varyantının hafif seyretmesi ve tedbirlerin gevşetilmesi gibi kararların rahatlığa sevk edebileceğini anlatan Prof. Dr. Sipahi, aşı ve maske kullanımı gibi önlemlere sıkı sıkıya bağlı kalınması gerektiğini söyledi. Sipahi, “Aşı oranını artırmalı ve maskeyle korunma açısından elimizden geleni yapmalıyız. Omicron varyantının daha hafif seyretmesi nedeniyle özellikle aşılı grubun riski bir miktar azalsa da aşısızlar ve iki doz aşı yaptırıp hatırlatmayı ihmal edenler için risk yüksek düzeyde devam ediyor. Bence havalar nedeniyle mart sonuna kadar risk azımsanmayacak seviyede devam edecek. Aşısızların aşı olması önemli. Hatta ailelere, 5-12 yaş arası çocuklarını aşılama opsiyonu sunulmasını öneriyorum. Stadyumlara giriş kriterlerinin tüm kapalı alanlara girerken uygulanmasının hastalığın seyrine olumlu etki edeceğini söyleyebilirim. Eninde sonunda, hastalık hayatımızda azalarak kaybolacak ama buna ne kadar yakın olduğumuzu şu an öngörmek kolay değil” diye konuştu.
***
Türkiye genelinde olduğu gibi Muğla’da tedbirlerin tamamen bırakılmasının vaka artışında etkili olduğunu dile getiren Muğla’da Tabip Odası Başkanı Cafer Şahin “Karantina süresi üretim ve hizmetler aksamasın diye 5 gün ile sınırlandı. Ayrıca 5 gün sonra pozitif çıksanız bile işinize başlayabiliyorsunuz ama bulaş devam ediyor. Sadece pozitif olanlar 5 gün karantinaya alınıyor. Bu yanlış bir yöntem. Bundan dolayı biz enfeksiyonun önüne geçemiyoruz. Merkezi yönetim ve Sağlık Bakanlığı ekonomik kaygılarla insanları tamamen salgına karşı yalnız bırakmış durumda” diye konuştu.
Not: Dünya ve Türkiye Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 07.00-8.00) alıyoruz.