Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zafer Kurugöl’ün katıldığı bir canlı yayında bir bebeğe yanlışlıkla Covid aşısı yapıldığı ve bebeğin izleminde hiçbir sorun çıkmadığını açıklaması, sosyal medyada büyük tepkilere neden olurken, aileler “Bizden habersiz çocuklarımıza Covid aşısı mı yapılıyor?” kaygısıyla Aile Sağlığı Merkezlerini aramaya başladı.
İzmir’de bir bebeğin ailesinin söz konusu iddia üzerine suç duyurusunda bulunduğu bildirildi. Ailenin avukatı Dilek Güzel, yaptığı yazılı açıklamada, İzmir’de yaşayan ailenin, bebeklerini yenidoğan aşı takvimine göre 30’uncu günde yapılması gereken Hepatit-B aşısı için 1 Temmuz’da Aile Hekimliği birimine götürdüğünü belirtti. Aşıdan 2 saat sonra ailenin evine gelinerek “bebeğe Hepatit B aşısı yerine yanlışlıkla BioNTech Cov-19 aşısı uygulandığı, çocuğun acil olarak hastaneye götürülmesi” gerektiğinin söylendiğini aktaran Güzel, bebeğin daha sonra Ege Üniversitesi Hastanesi Çocuk Acil Servisine götürüldüğünü aktardı. Süreç konusunda ailenin onayı olduğu dönemlerde bilgi vereceğini de aktaran ailenin avukatı Dilek Güzel, aşılarını olan müvekkillerinin, yaşanan bu durumun aşı karşıtlığı propagandası olarak kullanılmasını kabul etmediklerini bildirdi.
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Prof. Dr. Zafer Kurugöl’ün bebeklere Covid-19 aşısı yapıldığına dair sözleri üzerine bilim insanlarını, sağlık çalışanlarının emeklerini hiçe sayan ve aşı tereddüdüne yol açan açıklamalardan geri durmaya çağırdı.
***
Hollanda’nın Groningen şehrinde yaşayan 12 yaşındaki çocuk, yeni tip korona virüsüne karşı aşı olmasına izin vermeyen babasına açtığı davayı kazandı. Hollanda’nın kuzeyindeki Groningen Mahkemesi’nin bugün yayımladığı kararında, babanın çocuğun aşı olmasına engel olamayacağı belirtildi. Kararda, çocuğun menfaatinin, aşının muhtemel risklerinden üstün olduğu kaydedildi.
***
Eski ABD İlaç ve Gıda Dairesi (FDA) yöneticisi Dr. Scott Gottlieb, yeni tip Koronavirüs’ün (Covid-19) Delta varyantının son büyük enfeksiyon dalgası olabileceğini söyledi. Gottlieb, “Delta dalgası beklenmedik bir gelişme değildi. Başka bir varyant ile mevcut bağışıklık delinmezse, Delta varyantı son büyük enfeksiyon dalgası olacak ama yaygın bir risk haline gelecek” ifadesini kullandı.
***
Almanya’nın Rheinland-Pfalz eyaletindeki Idar-Oberstein kasabasında, 18 Eylül Cumartesi akşamı bira almak için benzin istasyonuna giden 49 yaşındaki bir Alman, maske takması gerektiği uyarısı yapan 20 yaşındaki üniversite öğrencisini katletti. Ülkede geniş yankı yaratan cinayetin, korona karşıtı çevreler arasında radikalleşmenin bir göstergesi olarak dikkat çekiyor. Gözaltına alınan ve suçunu itiraf eden Marion N.’nin aşırı sağcı çevrelere sempati duyduğu da sosyal medya hesabından görülüyor.
***
Siyaset felsefecisi ve Pandemi Çalışma Grubu üyesi Prof. Dr. Nilgün Toker, 11 Eylül’de İstanbul Maltepe’de aşı karşıtlarının düzenlediği “Büyük Uyanış” mitingine dönük ifade özgürlüğü tartışmalarını değerlendirdi: “Kanaat açıklamak ifade hürriyeti kapsamında değerlendirilebilir ancak günümüz Türkiye’sinde demokratik ifade özgürlüğü önemli ölçüde kısıtlanmışken, toplum sağlığını engellemeye dönük bir tutumun iktidarca ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi ve buna izin verilmesi tutarlı değildir.” Toker, özgürlük ve ifade hürriyeti gibi kavramları insan hakları perspektifinden değerlendirirken, özgürlüğün “serbest olma” anlamına gelmediğini, bu kavramın bir arada yaşama bilinci ve değerleriyle yakından ilişkili olduğunu söyledi. Toker, halk sağlığının da böyle anlaşılması gerektiğini belirterek “Toplum sağlığı ya da sağlıklı yaşam hakkı dediğimiz şey, sadece kendinizin sağlıkla nasıl ilişkilendiğiniz değildir, herkesin, diğerlerinin sağlığıyla ilişkilidir” dedi. Aşıların bu hastalığı engellemede önemli bir araç olduğunu vurgulayan Toker, geldiğimiz noktada aşı karşıtlığının nefret suçuna teşvik eden, kötücül bir pozisyona yerleştiğini, Türkiye’deki aşı karşıtlığının bir tür şiddet formu aldığını söyledi.
***
Türkiye’de salgın hala kontrol altına alınamadı. Yeni vaka bildirimi yüksek hızda devam ederken, günlük can kaybı artmaya devam ediyor. Son 24 saatte yeni vaka sayısı 27 bin 844 kişi ve Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 217 kişi. Toplam vaka sayısı 6 milyon 932 binin üzerine çıkarken toplam can kaybı ise 62 bin 307 kişiye yükseldi. Günlük test sayısı 362 bin civarında. Aktif hasta sayısı azalmaya devam ederek 450 binin altına indi, 447 bin 673 aktif hastaya sahibiz. Azalmakla birlikte mevcut aktif hasta sayımız bulaş tehdidinin devam edeceğini gösteriyor.
***
Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (Eğitim Sen) Genel Merkezinin verilerine göre ülke genelinde 31 il, 147 ilçe ve 5 köydeki okullarda bulaşının olduğu, 872 okulda vaka tespit edildiği, 774 sınıfın kapatıldığı ve bir okulun kapandığı bilgisi paylaşıldı. Eğitim Sen Mersin Şubesi’nin verilerine göre ise kentte 30’a yakın öğretmenin ve 70’e yakın öğrencinin testi pozitif çıktı, kentte 50’yi aşkın sınıf da kapatıldı.
***
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji UzmanDr. Servet Öztürk, okula başlayan çocuklar için koronavirüse karşı korunmada bilgilendirmelerde bulundu. Öztürk, “Hastalık semptomları olan veya COVID-19 hastası ile temas eden çocuklar okula gönderilmemeli” dedi
***
Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Sema Turan, vaka sayısındaki artışın devam etmesi halinde her türlü önlemin konuşulabileceğini belirterek, “Toplu bir takım önlemler almak istemiyoruz ama eğer şiddet bu şekilde devam ederse bu her zaman önemli bir konu olarak gündemimizde olacak. Bu aslında tamamen aşılama ile ilişkili. Aşılanan, 2 dozunu olmuş birey sayısı artıkça alınacak önlemlerde buna bağlı olarak azaltılabilir. O yüzden vaka sayısı artmaya devam ederse sırasıyla, tüm dünyada olduğu gibi bizde her türlü önlemi konuşmaya başlarız. Ama şu aşamada önceliğimiz aşılama. Aşılama konusunda hassasiyet istiyoruz’’ dedi.
***
Sri Lanka’da insanları Covid virüsünden koruyan bir iksir icat ettiğini iddia eden bir büyücü, aynı virüs nedeniyle hayatını kaybetti. Pandemiye çare olacağını iddia ettiği “iksiri”, Sri Lanka’nın eski sağlık bakanı Pavithra Wanniarachchi övmüştü. Pavithra Wanniarachchi, daha sonra Covid nedeniyle iki hafta yoğun bakımda yatmıştı. Eliyantha White, asıl olarak Hindistan’da birçok kriket yıldızını tedavi ettikten sonra ün kazandı. Sağlık uzmanları ise tedavi yöntemlerini kuşkulu buluyordu
***
Güncellenen aşı haritası Kürt Sorununu görünür kılmaya devam ediyor. En düşük aşılma Kürdistan’da. Türkiye’nin Batısı ilçelere ve mahallere göre haritalandırılabilse Kürt sorunu metropollerde de görünür hale gelecektir. Çözümün adresi tartışması ile gündeme gelen Kürt Sorunu toplumsal sağlıkla ilgili her göstergede bizlere kanıtlar sunuyor. Aşı haritaları da bu rolü devam ettirmiş oldu.
Aşı yapılacak nüfus alt sınırının 12 yaşa indirilmesi, 3. doza rağmen halen günlük 1 milyon doza ulaşabilmiş değiliz. Dahası 500 bin dozun bile altına inmiş durumdayız. Sağlık Bakanlığı hızlı ve etkin aşılama için herhangi bir çaba göstermiyor, aşılama kendi ritminde devam ediyor.
‘23 Eylül saat 19:00 itibariyle son 24 saatte 400 bin 962 doz aşı uygulandı. Türkiye’de bugüne kadar, 53 milyon 185 bin 113 birinci doz, 43 milyon 2 bin 194 ikinci doz, 10 milyon 33 bin 21 üçüncü doz aşı uygulandı. 18 yaş üstü nüfusa göre birinci doz Türkiye ortalaması % 85.5, ikinci doz ortalaması % 68.9 oldu.’’
Oysa sağlık otoriterleri tüm nüfusa göre aşı oranın hesaplanmasını öneriyor. Böyle ele alırsak birinci doz aşı oranı % 63.6, ikinci doz ise % 51.4 olduğunu görürüz. Buna göre salgını kontrol için hedeflenen nüfusun %70’inin ikinci dozu yaptırması hedefinin oldukça gerisindeyiz. Bölgeler ve iller arasında ciddi eştisizik devam ediyor. Mülteciler ve ötekileştirilen topluluklarda ne kadar aşı yapıldığı verisine ulaşamıyoruz. Dahası Delta varyantı nedeniyle bu oranın en az %85 olması gerektiği iddia ediliyor. Türkiye özgünlüğünde istatistik krtik bir konuda 2 doz Sinovac yapılanların ‘ikinci doz aşı oranı’ hesaplanmasına dahil edilmesi. Salgın kontrolü için iki doz Sinovac’ın yeterli olmadığı kabul ediliyor, bu nedenle bu kişilerin 3.doz aşı olunca (Sinovac ya da Biontech) hesaplamaya dahil edilmesi daha gerçekçi değerlendirmeyi sağlayacaktır. Özellikle yaşlı nüfusun 3. doz aşılanması konusunda ciddi sorunlar olduğunu sahadan elde ettiğimiz verilerle söyleyebiliriz.
***
Covid-19’a karşı bugüne dek en etkili ilaç addedilen Remdesivir konusunda yeni bir araştırma yayımlandı. Buna göre Remdesivir, yüksek riskli Covid hastalarına erken dönemde verildiğinde hastaneye yatma ve ölüm riskini azaltıyor.
***
Our World in Data verilerine göre, Portekiz, Koronavirüs’e karşı dünyanın en yüksek aşılama oranına ulaştı. Verilere göre, Portekiz’de 10.3 milyon nüfusun yaklaşık yüzde 84’ü Covid’e karşı iki doz aşı oldu. Dünyanın en yüksek aşılama oranında Portekiz’i yüzde 80.8 ile Birleşik Arap Emirlikleri ve yüzde 77.3 ile Singapur takip ediyor.
***
ABD Başkanı Joe Biden dünya liderlerinin 2022 yılının Eylül ayına kadar dünya nüfusunun yüzde 70’ini aşılamayı taahhüt etmesini istiyor. Fakat araştırmalar zengin ülkelerin elinde hala büyük aşı stokları bulunduğunu ve bunların çoğunun yakında son kullanma tarihi geçtiği için çöpe gidebileceğini gösteriyor.
Aşı tedariki konusundaki bu dengesizlik rakamlara döküldüğünde karşımıza çok çarpıcı bir tablo çıkıyor. Dünya nüfusunun yarısından fazlası henüz bir doz Covid-19 aşısı bile olmadı. İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne göre (Human Rights Watch) Covid aşılarının yüzde 75’i sadece 10 ülkeye gitti. Economist dergi grubunun düşünce kuruluşu Economist Intelligence Unit, şu ana kadar yapılan tüm aşıların yarısının, dünya nüfusunun sadece yüzde 15’ine gittiğini, dünyanın en zengin ülkelerinin yoksul ülkelerin 100 katı aşılama yaptığını hesapladı. Haziran ayında G7 ülkeleri (Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, İngiltere ve ABD) dünyanın yoksul ülkelerine bir yıl içerisinde 1 milyar doz aşı bağışlamayı taahhüt etmişti.
İngiltere hükümeti bu 1 milyar dozun 100 milyonunu vereceğini açıklamıştı, şu ana kadar sadece 9 milyon yolladı. ABD Başkanı Biden 580 milyon doz aşı sözü vermişti, bunun şimdilik sadece 140 milyonu yollandı. Avrupa Birliği üyesi ülkelerin taahhüdü yıl sonuna kadar 250 milyon doz aşı bağışlamaktı, bunun sadece yüzde 8’ini gerçekleştirdiler.
Fakat Covax büyük bir tedarik sorunu yaşadı. 2021 yılı içerisinde iki milyar doz aşı dağıtmayı planlıyordu ve bunların büyük kısmı Hindistan’dan gelecekti. Fakat ikinci dalgayla fena sarsılan Hindistan’da hükümet aşı ihracına yasak koyunca durum değişti. O zamandan beri Covax, aşı konusunda zengin ülkelerin yapacakları aşı bağışlarına bağımlı hale geldi. Bu da çok yetersiz. Bazı ülkeler henüz nüfuslarının yüzde 2’sini bile aşılayamamış durumdalar.
Yaşanan küresel bir aşı arzı sorunu değil. Küresel aşı arzı konusunda araştırmalar yapan Airfinity adlı kuruluşa göre zengin ülkeler ihtiyaçlarının üzerinde aşı stokluyor. Aşı üreticileri şu anda her ay 1,5 milyar doz aşı üretiyor ve yılın sonuna kadar 11 milyar doz aşı üretmiş olacaklar. Dünyanın en zengin ülkelerinin elinde, üçüncü doz aşılamaya girişseler bile tahminen 1 milyar 200 milyon doz fazla aşı var. Airfinity’nin araştırma ekibinin başı Matt Linley’e göre bunların beşte biri yani 241 milyon doz aşı çok yakın bir tarihte bağışlanmadığı takdirde tarihi geçeceği için çöpe gitme riskiyle karşı karşıya. Yoksul ülkelerin son kullanma tarihine iki aydan az süre kalmış aşıları kabul etmeme ihtimali de yüksek.
***
Moderna’nın CEO’su Stéphane Bancel, artan aşı üretiminin küresel tedariki sağlandığı için pandeminin bir yıl içinde bitebileceğini söyledi. Bancel, “Son altı ayda endüstrideki üretim kapasitelerinin genişlemesine bakarsanız, gelecek yılın ortasına kadar yeterli doz mevcut olmalı; yani dünyadaki herkes aşılanabilir” dedi. Bancel, bunun, gelecek yılın ikinci yarısında normale dönüş anlamına gelip gelmediği sorulduğunda, “Bugün itibariyle, bir yıl içinde sanırım” dedi.
***
Aşı karşıtlarının iddialarından biri, ‘kısırlık yapması.’ Gerek Covid-19 aşıları, gerekse diğer aşıların kısırlık yaptığına dair herhangi bir bilimsel veri bulunmuyor. Ancak Covid-19’un kadın ve erkekte üreme sağlığını olumsuz etkilediğini gösteren çalışmalar dikkat çekiyor.
***
Avrupa İlaç Ajansı (EMA), Pfizer-BioNTech’ten 5 ila 11 yaş arası çocuklarla ilgili Covid-19 aşı verilerini ekim ayında, Moderna’dan ise kasım ayında sunmasını beklediğini açıkladı. Pfizer-BionTech aşısının 16 yaşından büyük kişilerde 2. dozdan en az 6 ay sonra verilmesi için hatırlatma dozunun kullanımına yönelik başvurunun değerlendirilmeye devam ettiğini ve sonuçların ekim ayı başında beklendiğini bildirildi.
Avrupa Birliği’nin (AB) ilaç düzenleyicisi Avrupa İlaç Ajansı (EMA), yeni tip Koronavirüs’e (Covid-19) karşı mRNA teknolojisiyle geliştirilen aşıların üçüncü dozunun uygulanması hakkındaki kararını ekim başında vereceğini açıkladı.
***
İngiltere’nin yeni tip Koronavirüs (Covid-19) seyahat kuralları, dünyanın büyük bölümünde uygulanan aşıları tanımamasıyla Latin Amerika, Afrika ve Güney Asya’da öfke ve şaşkınlık yarattı. Yeni kurallara göre, ABD, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Kore veya bir AB ülkesinde Oxford/AstraZeneca, Pfizer/BioNTech, Moderna veya Janssen aşıları ile tam aşılı olan yolcular, geldiklerinde “tam aşılı” olarak kabul edilecek ve karantinadan muaf tutulacak. Ancak Afrika, Latin Amerika ve Hindistan dahil diğer ülkelerde aynı aşılarla aşılanmış kişiler, “tam aşılanmamış” kabul edilecek ve geldiklerinde 10 gün karantinada kalmaya zorlanacaklar.
***
Covid-19 vakaları düşüş eğilimine girse de halen yüksek hızda devam ediyor. Farklı coğrafyalarda pandemi sık görülmeye, sık öldürmeye ve yaşamı altüst etmeye devam ediyor. Toplam vaka sayısı 231 milyon 360 bine yaklaşırken Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 4 milyon 742 bine dayandı. Aktif hasta sayısı 19 milyonun altında devam ediyor, dün itibarıyla yaklaşık 18 milyon 594 bin civarında aktif hastaya sahibiz. Düşme eğilimi de olsa hala yüksek aktif hasta sayısı bulaş tehdidinin ciddi olduğunu gösteriyor.
Küresel düzeyde son 24 saatte 515 bin 102 kişiye Covid-19 tanısı konurken 8 bin 697 kişi Covid-19 nedeniyle hayatını kaybetti. ABD zirvedeki yerini koruyor. Ülkelere göre yeni vaka sayısı şöyle: ABD (127.5 bin), İngiltere (36.7 bin), Hindistan (31.5 bin), Türkiye (27.8 bin), Brezilya (24.6 bin), Rusya (21.4 bin), Filipinler (17.4 bin), İran (16.4 bin), Malezya (13.8 bin), Tayland (13.3 bin) Meksika (11.6 bin) ve Almanya (10.1 bin).
***
Koronavirüsle Mücadele Merkezi’nin açıklamasına göre, Rusya’da 26 Ağustos’taki can kaybı rekoru tekrarlandı ve gün içinde 820 kişi hayatını kaybetti. Bu sayı dünkü can kaybından (817) yüzde 0.87 daha fazla. Pandemi boyunca hastalık nedeniyle 201 bin 445 kişi öldü
Not: Dünya ve Türkiye Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 07.00) alıyoruz.
Başka Bir Denizli… Başka Bir Ülke… Başka Bir Dünya… MÜMKÜN…
