Türkiye’de aralık ayından bu yana tetanos aşısıyla ilgili sorun yaşanıyor. ASM’lere aşı ya gönderilmiyor ya da sınırlı sayıda gönderiliyor. Bakanlık, tetanos aşısı ile ilgili sorun olmadığını belirtirken; bilgi aldığımız aile hekimleri ve TTB aşının aylardır olmadığını söylüyor.
Çocukluk çağında zorunlu olan, yetişkinlerde ise gebelikte ve yaralanma gibi durumlarda yapılan difteri-tetanos aşısı aralık ayından bu yana Türkiye’de yok.
Aile Sağlığı Merkezleri’ne (ASM) aylardır aşı gönderilmiyor ya da sınırlı sayıda gönderiliyor.
Bilgi almak için aradığımız Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı Aşı Programları Birimi’nden yetkili; “Tetenos aşısının var olduğunu, illere dağıtıldığını ve herhangi bir sıkıntı olmadığını” söyledi.
24-30 Nisan Aşı Haftası’nı Türkiye aşı yokluklarıyla karşılıyor. Ülke genelindeki pek çok aile sağlığı merkezinde (ASM) tetanos ve hepatit B aşısı bulunamıyor. Geçen yıl başlayan sorun devam ederken iktidarın çözüm bulmadığı aşı yokluğu ciddi sorunları da beraberinde getiriyor.
Aradığımız ASM’ler ellerinde aşı olmadığını belirtti.
Siirt’te tetanos aşısının olup olmadığını öğrenmek için aradığımız bir ASM ellerinde aşı bulunmadığını bayram sonrasında yeniden sormamız gerektiğini söyledi.
‘2 AYDIR TETANOS AŞISI BULAMADIM’
Siirt’te yaşayan Dara Turhan, oğlunu tetanos aşısı için götürdüğü ASM’de ‘Aşı yok’ cevabı aldığını aktardı. 2 aydır çocuğuna aşı yaptıramadığını dile getiren Turhan “Çocuğumun aşı zamanı geçiyor. Ama biz aşıya erişemediğimiz için aşı yaptıramıyoruz” dedi. “2 ay oldu neden aşı yok?” diye sorduğunda ‘Sağlık Bakanlığı göndermiyor, gönderdiğinde de çok az gönderiyor’ yanıtını aldığını aktaran Turhan “Sadece acil durumlarda hamileler ve yaralanmalarda aşıyı kullandıklarını söylediler. Aşı niye yok, anlamış değiliz. Sağlık Bakanlığından bir açıklama bekliyoruz” dedi. Turhan’ın ardından Siirt’teki ASM’leri arayıp ‘Tetanos aşısı var mı?’ diye sorduğumuzda bize de ‘Tetanos aşısı henüz gelmedi’ yanıtı verildi.
Ya hiç yok ya da 1-2 doz var
Bakanlık’tan edindiğimiz bilginin aksine İstanbul, İzmir, Edirne, Urfa, Kocaeli, Balıkkesir, Mardin ve Diyarbakır’dan ulaştığımız aile hekimleri, tetanos aşısının ellerinde bulunmadığını veya sınırlı sayıda geldiğini ifade ettiler.
Diyarbakır’da görev yapan bir aile hekimi, deprem sonrası tetenos aşılarının ASM’lerden toplatılarak deprem bölgesine gönderildiğini söyledi. Hekim, Diyarbakır’da şu an bazı ASM’lerde aşı olduğunu ancak aşının 1-2 doz şeklinde sınırlı sayıda gönderildiğini aktardı.
Mardin Tabip Odası Başkanı Volkan Binbaş ise; 4 aydır ellerinde tetanos aşısı olmadığını, 4 ay öncesinde ise; aşılanması gereken kişi sayısına göre aşı gönderildiğini belirtti.
Doktor Binbaş, İl Sağlık Müdürlüğüne durumu bildirdiklerini ve müdürlükten “Aşının Sağlık Bakanlığı tarafından gönderildiğini ve yapabilecekleri bir şey olmadığı” yanıtını aldıklarını ifade etti.
TTB: Bakanlık sorularımıza yanıt vermiyor
Konuya ilişkin konuştuğumuz Türk Tabipleri Birliği Aile Hekimi Kolu Birimi Başkanı Emrah Kırımlı ve Aile Hekimi Kolu Sekreteri Sibel Uyan da tetenos aşısının aralık ayından bu yana olmadığını Sağlık Bakanlığına buna dair çok kez çağrıda bulunduklarını belirtti.
İzmir de görev yapan doktor Uyan, Sağlık Bakanlığına aşı sorunuyla ilgili çok kez yazı gönderdiklerini ancak yanıt alamadıklarını söyledi.
Uyan: Deprem bölgesi ciddi risk altında
Verem ve Hepatit B aşılarında da sorun yaşandığını belirten doktor Uyan, hatta kanser tarama kitlerinin de bulunmadığını vurguladı ve şöyle devam etti:
“Verem aşısında ciddi sorun var, bir dönem tamamen yoktu. Şimdi bazı noktalarda var. Fakat en ciddi sorun şu an tetanosda yaşanıyor. Çocukları bıraktık gebelere öncelik verdik ama yapamıyoruz çünkü aşı yok elimizde. Birim başına bir doz aşı veriliyor ve ciddi sıkıntı yaşıyoruz.
“Deprem bölgesinde de ciddi sorunlar yaşanıyor özellikle enkazda çalışanların aşı olması gerektiğini söyledik çok dile getirdik ancak depremden bir ay sonra aşı gönderildi. Enkazda çalışanlar aşılanamadı, sadece gebelerin bir kısmı aşılandı.”
“Aşıların maliyeti çok çok düşük”
Aşıların yurtdışından geldiğini fakat maliyetlerinin yüksek olmadığını ifade eden Uyan, son olarak şunları söyledi:
“Yaşanan sorunun ekonomik nedenlere bağlı olduğunu sanmıyoruz çünkü bunlar çok maliyetli değil. Şehir hastanelerine verilen iki günlük kira ile aşılar temin edilebilir niçin getirilmediğini bilmiyoruz, Sağlık Bakanlığı’ndan açıklama bekliyoruz.”
Kırımlı: Hekimler hasta seçmek zorunda kalıyor
İstanbul’da görev yapan doktor Emrah Kırımlı da tetanos aşısının aralık ayından beri birçok yerde olmadığını söyledi ve “Olan ASM’lerde de 1-2 doz şeklinde sınırlı sayıda var” dedi.
Aşının hastanelerde de sınırlı sayıda olduğunu belirten Kırımlı, hekimlerin hasta seçmek durumunda kaldığını vurguladı ve ekledi:
“Hangi hastaya yapılıp yapılmayacağı kararı hekime kalıyor bir sorun olursa sorumlusu doktor olacak. Aşının olmamasından kaynaklanan sorumluluk da hekime bırakılıyor.
“Bir ara hiç olmadığı da oldu ancak şu an 1-2 doz olarak veriliyor ama daha fazlası yok.
“Mesela şu an Hepatit B aşısı da çok az. Özellikle diyaliz hastaları Hepatit B aşısı olmak zorunda ve şu an ciddi risk altındalar. Yeni doğanlara da yapmak zorundayız fakat elimizde aşı yok.
“Hastanede çalışan arkadaşlarımız bizlere, bizler de onlara sürekli hasta gönderiyoruz. Nerede aşı buluyorsak oraya gidiyor hastalar. Maalesef aylardır durum böyle.
“100 yıl önce aşı vardı, bugün yok”
“Bir dönem kızamık aşısında da sorun oldu. Şu an resmi sayı açıklanmasa da kızamık hastası sayısı her ay yüzleri aşıyor.
“Bizlere sürekli kızamık salgını eğitimi veriliyor. Ocak ayındaki kızamık hastası sayısı geçen yılın toplamına denk geliyor.
“100 yıl önce bile bu topraklarda aşı vardı ama bugün yok. Söylediklerimiz önemsiz, uzak bir risk gibi geliyor çünkü henüz olmamış bir şey için uyarı yapıyoruz ve sanırım bu nedenle kimseyi ikna edemiyoruz. Ama bu aşılar yapılmazsa hastalıklar artacak ve insanlar ölecek. Toplumun da buna alışmaması gerekiyor.”
‘TEDARİK SORUN, AŞILAMALAR ERTELENİYOR’
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Halk Sağlığı Kolundan Dr. Bahar Marangoz, bazı illerde tetanos ve hepatit B aşılarında tedarik sorununun sürdüğünü doğrulayarak “Genelde yıl sonlarında bu tedarik sorunu yaşanır ve biterdi. Ama bu yıl hâlâ sorun sürüyor. Aşıların uygulandığı ASM’lere il sağlık müdürlükleri kısıtlı aşı veriyor. Bu nedenle pek çok ilimizde yaralanma durumlarında proflaksi amacıyla tetanos aşılamasının yapılamadığını biliyoruz” dedi. Bu yüzden gebelere ve yenidoğan çocuklara tetanosu eliminasyon için uygulanan tetanos aşılamasında ertelemeler yapılmak zorunda kalındığına dikkat çeken Marangoz, “Gebelerimizin tetanosa karşı bağışık olması için bu aşılamanın sürmesi gerekir. Yine ülkemizde okul aşılaması kapsamında yapılan 13 yaş tetanos aşısının yapılamadığı illerimiz var” bilgisini verdi.
‘YENİDOĞAN DÖNEMİ DIŞINDA UYGULANMIYOR’
Hepatit B aşısında da tedarik sorunu yaşandığını aktaran Marangoz “Bazı illerde çocukluk çağı genişletilmiş bağışıklama programı kapsamında doğumda ve yaşamın 1. ve 6. ayında uygulanan hepatit B aşılamasında yenidoğan dönemi dışında aşı uygulanamadığı bilgisi bize ulaştı. Erişkin çağda da hepatit B aşılamasında aksamalar var. Ülkemizde hepatit b kontrol programı uygulanmakta. İlk doz hepatit B aşısı hastanede, ikinci ve üçüncü dozlar ASM’lerde yapılır. Aşı tedariki sağlanamadığı için aşıyla önlenebilir bulaşıcı hastalıklara karşı koruyucu seviyede bağışıklık sağlanamıyor” dedi.
‘AŞIDA DIŞA BAĞIMLI HALE GELDİK’
Tetanos aşısının üretiminin ülkemizde Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsünde 1931’de başladığını ve 1996’ya kadar sürdüğünü hatırlatan Marangoz “Yalnızca tetanos aşısı değil; çiçek, tifo, tifüs, difteri, BCG, kolera, boğmaca ve kuduz aşıları seri şekilde devlet eliyle üretilip ücretsiz olarak uygulanıyordu. Ama 1996’da bu aşıların üretimi gerekli aşı üretim teknolojisinin güncellenmemesi nedeniyle sona erdi ve aşıda bağımlı hale gelindi. Aşıların tümü, kullanıma sunulmadan önce etkinlik ve güvenlik açısından TİTCK ulusal referans laboratuvarlarında analize tabi tutulmaktadır. Tetanos aşısıyla ilgili 2009’dan itibaren kademeli teknoloji transferiyle firmalar aracılığıyla üretim sağlanıyor” bilgisini verdi.
‘AŞILAR KAMU ELİYLE ÜRETİLMELİ’
Marangoz, bağışıklama hizmetlerinin politik istek, sağlık örgütlenmesi, toplum katılımı, aşının tedariki ve lojistik yönetimi, finansman, birinci-ikinci-üçüncü basamakta uygulama ve iş birliğiyle bir bütün olduğunu belirterek “Ve güven ilişkisi zemininde sürdürülmesi gerekir. Bu bileşenlerden herhangi birindeki aksaklık toplumun aşı kararsızlığına ve reddine hizmet eder. Bu yüzden bağışıklama hizmetleri titizlikle yürütülmeli. Aksi takdirde aşılar aracılığıyla onlarca yılda gerçekleşen koruma başarısı zarar görür. Aşılar ülkemizin geçmişine uygun şekilde kamu eliyle üretilmeli” diye konuştu.
‘SORUN SAĞLIK POLİTİKALARIYLA İLİNTİLİ’
TTB İkinci Başkanı Doç. Dr. Ali İhsan Ökten, aşı sıkıntısının uzun süredir devam ettiğine dikkat çekerek, “Açıkçası bir ara daha yoğundu. Ama halen devam ediyor. Sadece tetanos aşısı da değil diğer aşılarda da benzer sorun var” dedi. Sağlık Bakanlığının bir an önce aşı sorununu halletmesi gerektiğine vurgu yapan Ökten, “Aşı stoklarının ne zaman sorun yaratacağı hesaplanmıyor. Kanda da aynı sorunu yaşadık. Sağlık Bakanlığının politikalarıyla ilintili bir sıkıntı. Israrla bakanlık bunu çözmüyor, öyle bir becerisi de yok. Çünkü Türkiye aşı konusunda örnek ülkelerden biriydi” dedi. Bu sorunun Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsünün kapatılmasından kaynaklandığını belirten Ökten, “Enstitü kapatılarak yerine bir şey konmadı. Enstitü modernize edilerek tekrar açılırsa sorunu çözebiliriz” diye konuştu.
Tetanos nedir?
Tetanos hastalığı, clostridium tetani isimli bakterinin oluşturduğu toksinlerle meydana gelen ve ölüme neden olabilen sinir sistemi hastalığıdır. Tetanos, cam, diken, metal, toprak ve demir gibi kaynaklardan yaralanmalar aracılığıyla veya uygun olmayan doğum koşulları nedeniyle insana bulaşabilir. Hekimler, Tetanostan korunmanın en etkili yolu tam aşılı olmaktan geçtiğini belirtiyor.
Bakanlık aralık ayında toplattı
Sağlık Bakanlığı’na bağlı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, Aralık 2022’de difteri-tetanos aşısını toplattı. Geri çekme nedeni olarak yönetmelikteki 2.sınıf B seviyesi referans verildi. Bu da “geçici ve tedavi edilebilir sağlık sorunlarının çıktığı ya da muhtemel olduğu durumlar” olarak tanımlanıyor.
Kaynak: Bianet (Ruken Tuncel) – Evrensel (Eylem Yılmazer)