Pandemi Gündemi
Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER), Omicron varyantı nedeniyle hastaneye yatış ve ölümlerdeki hızla artışa dikkat çekerek, gerçek rakamın Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığının verilerin en az iki-üç katı düzeyinde olduğu söyledi. HASUDER, dünyada ve Türkiye’de Omicron ile birlikte pandeminin seyrine ilişkin olumlu senaryoların öne çıktığı, ‘tünelin ucunda ışığın göründüğü’ yorumlarının arttığını hatırlatarak, “Ancak, felaket senaryoları kadar, iyimserliğe dayalı senaryoların da sadece olasılıklara dayalı olduğunu ve buna bağlı gevşemenin çok tehlikeli olduğunu vurgulamak istiyoruz” uyarısında bulundu.
***
Salgında aşılarla birlikte elimizin güçlenmesine rağmen vaka ve vefat sayılarının yüksek olduğuna dikkat çeken Türk TORAKS Derneği Başkanı Prof. Dr. Oya İtil, “Türkiye’de günlük vaka sayıları yeni bir rekor kırıp 100 bini geçerken, kovid-19 nedeniyle her gün 200 ve daha fazla insanın yaşamı son buluyor. Ülkemizde zaten yetersiz olan önlemlerin askıya alınması doğru değil” dedi.
***
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan’ın Covid-19 testlerinin pozitif çıkmasına ilişkin paylaşım yapan bazı sosyal medya kullanıcıları hakkında soruşturma başlatıldığını duyurdu. Başsavcılıktan yapılan açıklamada şu ifadeler yer aldı: “5 Şubat 2022 tarihinde Sn Cumhurbaşkanı tarafından kendisi ve eşinin Covid-19 test sonucunun pozitif çıktığı ve sağlık durumunun iyi olduğu yönünde sosyal medya hesaplarından yaptığı paylaşımını ilgi tutarak yapılan bir kısım paylaşımlarda; Cumhurbaşkanına hakaret, dini değerleri aşağılama vs suç teşkil eden ifadelerle ilgili olarak, Cumhuriyet Başsavcılığımız yetkisinde tespit edilen şüpheliler hakkında re’sen soruşturma başlatılmış olup konuyla ilgili gerekli adli işlemler kolluk birimleriyle birlikte yürütülmektedir. Kamuoyuna saygıyla duyurulur.”
Pandeminin Seyri
Omicron varyantı tüm dünyayı sallamaya devam ediyor. Omicron varyantının yarattığı patlama ile küresel düzeyde toplam vaka sayısı 394 milyona, Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 5 milyon 752 bine yaklaştı. Aktif hasta sayısı da yükselmeye devam ederek 75 milyon 400 binin üzerine çıktı. Kısa sürede ciddi yükseliş gösteren aktif hasta sayısı bulaş tehdidinin ne kadar ciddi olduğunu gösteriyor. Önümüzdeki hafta toplam vaka sayısının 400 milyonu aşacağı görülüyor. Son 24 saatte dünya genelinde yeni vaka sayısı yine 2 milyon 227 bine gerilerken, Covid-19’a bağlı ölüm sayısı 8 bin 357 kişi oldu. Türkiye’de yeni vaka sayısı yüksek sayıda seyrediyor. Son 24 saatte 98 bin 715 kişiye Covid-19 tanısı kondu. Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 221 kişiye yükseldi. Hafta sonu sağlık hizmetlerine erişim, test yaptıramama, bildirim sorunları (yetersiz bildirim ve bildirim yapmayan ülkeler) nedeniyle gerçek tabloyu görmüyoruz. Bu durum pazartesi günlerine de yansıyor. Bu nedenle pandeminin seyrini değerlendirirken haftalık vaka ve ölüm sayıları daha çok dikkate alınıyor.
Küresel düzeyde yedi günlük yeni vaka ortalaması Ocak ayının sonundan beri düşmeye devam ediyor. Önceki hafta 3 milyon 332 bine dayanan yedi günün ortalama vaka sayısı, son bir haftada düşüş eğilimine girerek 2 milyon 270 bine geriledi. Bununla birlikte ölüm sayıları artış devem ediyor. Bir önceki haftanın 9 bin 300’lerde olan günlük ortalama ölüm sayısı geçtiğimiz hafta 10 bin 232 kişiye yükseldi.
Küresel eğilim haftalık vaka ve ölüm sayılarına da yansıdı.
| Bir önceki haftaya göre değişim | ||||
| Kıtalar | Son 7 gündeki vaka sayısı | Son 7 gündeki ölüm sayısı | Vaka sayısı | Ölüm sayısı |
| Dünya | 19,388,343 | 71,625 | – %15 | + %10 |
| Avrupa | 9,941,369 | 21,813 | – %7 | + %5 |
| Kuzey Amerika | 2,406,150 | 21,008 | – %43 | – %4 |
| Asya | 4,528,193 | 14,323 | – %4 | + %45 |
| Güney Amerika | 2,124,164 | 11,382 | – %20 | + %19 |
| Afrika | 201,454 | 2,540 | – %18 | + %4 |
| Türkiye | 712,091 | 1,488 | + %28 | + %18 |
Yukarıda tabloda görüldüğü gibi dünya genelinde geçtiğimiz hafta vaka sayısında ciddi azalma görülse de oldukça yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Azalış tüm kıtalara yansımış durumda. Haftalık vaka sayısında hala Avrupa ve Asya kıtası öne çıkıyor. Ölümlerde Kuzey Amerika dışında yükseliş eğiliminde. Omicron varyantının yüksek bulaştırıcılığı ölüm sayılarında yükseliş ile de karşımıza çıkmaya başladı. Erken dönem ölüm sayısının görece düşüklük algısı yerini yüksek sayıda ölümlerle kaygının artmasına bıraktı
Kıtalarda eğilimden farklı olarak ülkeler pandeminin seyri ile ilgili farklı seyir izlediklerini de not etmeliyiz. Her ülke değişik zamanda pikini yaşamakta. Bu genel değerlendirme yapmanın sıkıntılarını da ortaya koyuyor. Tıpkı Sağlık Bakanı Koca’nın yaptığı gibi.
Küresel düşüş eğilimine rağmen bir önceki haftaya göre vaka sayısı artan ülkelerde söz konusu: Almanya (%25), Rusya (%78), Türkiye (%28), Japonya (%38) ve Hollanda (%31).
Türkiye’de geçtiğimiz hafta vaka sayısında %28’lik ve ölüm sayısında %18’lik ciddi artış gerçekleşti. Gerçek şudur ki Ağustos sonu başlayan Delta varyantına bağlı pik kontrol alınamamış, bunun üzerine daha da fazla bulaştırıcı olan Omicron varyantı eklenmiştir. Yoğun bakımlar dolmaya, yeni yoğun bakımlar açılmaya başlanmıştır. Tıpkı küresel de olduğu gibi ülke içinde de bölge ve illerimizde pik görülmesi farklı zamanlarda gerçekleşiyor. En erken pikin yaşandığı İstanbul’da vaka sayısı düşüşe geçse de diğer illerde artış eğilimi yeni yaşandı, henüz pik gerçekleşmedi. Sağlık Bakanlığı ise toplumu rehavete sokmuş durumda. Gerçekleşen yüksek sayıda ölümler bile hafife alınıyor. Salgın kontrolünde en güçlü araç olan aşı için herhangi bir motivasyon gözlenebilmiş değil. Hatırlatma dozu %30’lar civarında olduğu hesap ediliyor. Oysa hatırlatma dozu yüksek olan ülkelerde ölüm hızında dramatik azalma olduğu bilimsel yayınlara yansıdı, hem de yaşlı nüfusunun) dolayısıyla riskli kişilerin) fazla olmasına rağmen. Bu tablo sürü bağışıklığına terke edilen işçi sınıfı, ezilen halkalar ve ötekileştirilen topluluklarının ölümlerinin yok sayılması olarak okunmalıdır. Pandemi ilerledikçe bu toplumsal kesimlerin hastalıktan çok daha sert etkilendiği gözler önüne serildi. Salgın yönetiminde tercih edilmiş bu strateji sermaye birikimi adına sosyal cinayetlerin devam edeceği anlamını da taşıyor.
**
Johns Hopkins Üniversitesinin derlediği verilere göre, ABD’de Covid-19 nedeniyle 4 bin 11 kişi daha öldü ve salgındaki toplam ölü sayısı 901 bin 388’e yükseldi. California, 8 milyon 610 bini aşkın vakayla ülkede ilk sırada yer alırken, bu eyaleti 6 milyon 381 binden fazla vakayla Texas ve 5 milyon 653 bini aşkın vakayla Florida izledi.
***
Türk Tabipler Birliği (TTB) Merkez Konsey Üyesi Dr. Halis Yerlikaya, “Günlük vaka sayılarında ciddi bir artış var. Türkiye genelinde vaka sayısı 110 binleri geçti. Diyarbakır’da son haftalarda ciddi bir artışla karşı karşıyayız. Daha önce pandemi hastanesi olarak ilan edilen hastanelerde kapatılan servisler yeniden açılmaya başlandı. Vaka sayılarında 5 katlık bir artışla karşı karşıyayız. Diyarbakır’da pozitif test oranı yüzde 60 civarında, önemli sayıda hastayı da artık hastaneye yatırmak zorunda kaldık. Özellikle omicron varyantının girdiği coğrafyada çok yaygın hale gelmesi ve çok çabuk bulaşıcı özelliğiyle çok ciddi artışla karşı karşıyayız. Aşısız olan veya tamamlanmamış aşıları olan, eksik dozları bulunan ve hatırlatma dozu yapmamış kişilerin önemli oranda etkilendiğini görüyoruz” dedi.
Salgın Kontrol Önlemleri
Omicron varyantının dünyada baskın haline gelmesinin ardından Avusturya, geçen ay radikal bir adım atarak COVID-19 aşısını tüm yetişkinler için zorunlu hale getirdi. 4 Şubat itibariyle yürürlüğe giren yasal düzenleme uyarınca, aşı yaptırmayanlar çeşitli para cezalarına çarptırılacak. Aşı muafiyeti ise sadece hamile kadınlar, sağlık durumu aşıya el vermeyenler ve COVID-19 hastalığını yeni atlatanlarla sınırlı. Avusturya’nın yanı sıra Ekvador, Endonezya, Mikronezya, Tacikistan ve Türkmenistan’da aşı yetişkinler için zorunlu. Bu ülkeler arasında aşı olmayan kişilere bazı kamusal alanlara giriş-çıkışlarda kısıtlama ve/veya para cezası yürürlükte. Ancak ilk kez bir Batı demokrasisinin COVID-19 aşısını mecburi hale getirmesiyle birlikte zorunlu aşı konusu, AB ülkeleri başta olmak üzere çok yerde yeniden tartışmaya açıldı.
Galatasaray Üniversitesi’nden Prof. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz’a göre Türkiye’de zorunlu aşı hukuki bakımdan yapılabilir, ancak kanuna dayalı olarak yapılması gerekiyor. Özsoy Boyunsuz, “Yani mecliste bir kanun çıkarılması gerekiyor. Doğru şekilde yapıldığı takdirde Anayasa’ya aykırı olmayacaktır. Çünkü burada korunan kamunun yaşama hakkı, sağlık hakkı. Ve birçok açıdan üstünlük sağlıyor. Burada benim düşüncem zorla insanları sıraya dizip aşı yapmak değil, belli yerlere girişlerine sınırlama getirerek zorlamaktır. bir takım kamusal alanlarda bulunamamasını sağlamaktır” değerlendirmesini yaptı.
SARS-COV2
Covid-19 nedeniyle ölenlerin beyninde Alzheimer hastalığına benzer anormallikler tespit edildi. Hastalığı ağır geçirip hayatını kaybedenlerin beyin hücrelerinde tau adı verilen proteinin biriktiği tespit edilirken, anormal miktarlarda amiloid plaklarına dönüşen beta amiloid proteinleri bulundu. ABD’deki Columbia Üniversitesi’nden Dr. Andrew Marks ve ekibinin 10 Covid hastasının beynini izlediği çalışmada, kalsiyumun hücrelere girişini kontrol eden ve ryanodin reseptörleri adı verilen proteinlerde kusurlar tespit edildi. Çalışmaya dahil edilen hastaların Covid-19’u en ağır şekilde geçirdiği vurgulandı. Dr. Marks, hastalığı daha hafif geçirenlerin beyninde benzer değişiklikler yaşanıyorsa bunun ‘uzun Covid‘le ilişkilendirilen ‘beyin sisi‘ni açıklamada yardımcı olabileceğini ifade etti. Covid-19’u ağır geçirenlerin ileriki hayatlarında demans riskinin de fazla olabileceğini belirten bilim insanı, bunu net şekilde bilmek için henüz erken olduğunu da vurguladı.
Not: Dünya ve Türkiye Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 07.00-8.00) alıyoruz.