Pandemi Gündemi
Covid-19 enfeksiyonu tedavi protokolünde de yer alan kan sulandırıcı ilacın üretici firması, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) yaptığı iskontoyu kaldırdı. Kutusu 283 lira olan ve pıhtı atmasını engelleyen enjeksiyon halindeki ilacın 116 lirasını hastalar kendi ceplerinden ödemek zorunda kalacak.
***
Singapur Covid-19 kaynaklı ölümlerin aşılara göre dağılımını paylaştı. Buna göre en az can kaybının yaşandığı grup Moderna aşısı yaptıranlar arasındaydı. En çok can kaybı ise Sinovac aşısı yaptıranlarda kaydedildi. Sinovac: 100 binde 11; Sinopharm: 100 binde 7,8; BioNTech/Pfizer: 100 binde 6,2 ve Moderna: 100 binde 1.
***
Kıbrıs Cumhuriyeti’nde ortaya çıktığı iddia edilen Deltacron, bilim dünyasında kabul görmedi. Bilim insanları, sözde varyantın laboratuvardaki analiz sürecinde oluşan kontaminasyondan ibaret olduğunu düşünüyor. İsviçre Basel Üniversitesi Biyoloji Merkezinden Prof. Dr. Richard Neher, söz konusu bulgunun analiz sürecindeki kontaminasyondan (yabancı madde etkisiyle saflığını kaybetme) kaynaklandığını düşündüklerini belirterek “Bu genomlar büyük ihtimalle yapay” dedi. Virüs varyantlarıyla ilgili önde gelen uzmanlardan olan Neher, söz konusu örnekte “Delta genom dizilimleriyle bağlantılı olarak gözlemlenen Omicron mutasyonlarının tümünün tek bir DNA dizisi ile ilgili olduğunu ve kontaminasyona çok açık olduğunu” belirtti.
***
Teniste sezonun ilk grand slam turnuvası Avustralya Açık’ın başlamasına (17-30 Ocak) bir haftadan kısa süre kaldı. Ancak bugünün tartışması turnuva veya spor değil, sporcular ve COVID-19. Avusturya önce Rus raket Natalia Vikhlyantseva’ya Sputnik V aşısını olmasına rağmen turnuvaya katılma hakkı vermedi. Gerekçe Avustralya’nın aşıyı tanımamasıydı. 20 Aralık’ta kararı duyuran Vikhlyantseva sakinliğini koruyarak “Ne yazık ki, bu yıl Avustralya Açık’a katılamayacağım. Son birkaç turnuvada gösterdiğim seviyesinden gerçekten çok mutluyum, Avustralya’da oynamak istiyorum ama Sputnik henüz doğrulanmadı. Tüm katılımcılara ve Avustralya Açık ekibine iyi şanslar” dedi ve konuyu kapattı. Vikhlyantseva’nın açıklamasından 15 gün sonra aşı karşıtı olduğu bilinen Sırp raket Novak Djokovic’in durumu gündeme geldi. Djokovic, Avustralya Açık’a tıbbi muafiyet kararıyla katılacağını duyurdu. Aynı saatlerde tüm dünyada sporseverler adalet ve eşitlik tartışmasına girerken Avustralya’ya ulaşan Djokovic Melbourne Havaalanı’nda sorguya alındı. Turnuvadan tıbbı muafiyeti olmasına rağmen Djokovic’in vizesi kabul edilmedi. Birkaç saat sonra da Avustralya Sınır Güvenliği Djokovic’in “Avustralya’ya giriş şartlarını yerine getirmek için uygun kanıt sağlamadığını” ve bu nedenle vizesinin iptal edildiğini açıkladı. Vizesi iptal edilen Djokovic, sınırdışı edilmek üzere Melbourne’ün Carlton semtinde mültecilerin tutulduğu bir otele (geri gönderme merkezi) yerleştirildi.
Peki Djokovic’in aşı karşıtlığı mültecileri nasıl gündem etti veya mülteci krizine karşı susan dünyanın gözlerini nasıl bir anda tekrardan buraya çevirmesini sağladı? Aslında cevabı basit. Djokovic’in geçici olarak gözaltına alınıp Melbourne’de köhne bir mülteci oteline yerleştirilmesi, Djokovic destekçilerinin otel önünde toplanması, protestolar ve haber için otelin önüne akın eden gazeteciler. Gelen haberler gösteriyor ki Avustralya’ya gelip sığınma talebinde bulunduğu için yıllardır aynı otelde geçici gözaltında olan mülteciler var. The Guardian daha sonra otelde ‘gözaltında’ tutulan sığınmacı Adnan Choopani’yle bir röportaj yaptı. İranlı Choopani, 29 aydır gözaltında tutulduğunu söyledi ve tesisteki koşullardan bahsetti. Otelde kalan mültecilerin temiz havaya veya egzersiz yapacak alanlara erişimlerinin olmadığını belirten Choopani 24 saat gözetim altında tutulduklarını söyledi. Gazetecilerle röportaj yapan ya da sosyal medyada tartışmaya dahil olan mülteciler, ‘bu bitmek bilmeyen’ geçici gözaltıyı Avustralya hükümetinin ‘sığınmadan vazgeçirme’ girişiminin bir parçası olarak değerlendirdi.
***
Karamürsel Belediyesi Meclisi’nde alınan kararla, 2022 yılı itibarıyla iş yeri açma ruhsatı ve ruhsat yenileme işlemlerinde aşı zorunluluğu aranacak. Bu kişilerin, Sağlık Bakanlığı tarafından oluşturulan zorunlu aşı takvimine uymuş olmaları gerekecek. Aşı takvime uymayanlara ruhsat verilmeyecek.
***
Prof. Dr. Ergönül, Turkovac aşısı konusunda “Gurur duyarız fakat dünyaya kabul ettirebilmemiz için bu rakamların dökülmesi lazım. Diğer aşıların yayınları çıkınca aşılamalar oldu. Vatandaş temkinli yaklaşır. Toplum olarak meselenin özüne girme, rahatlama ihtiyacı var. İkna edici olduğu zaman Türk Tabipleri Birliği de gurur duyacaktır” dedi. Turkovac’ın etkinlik olarak Sinovac firmasının Coronavac aşısı ile benzerlik gösterebileceğini söyleyen Prof. Dr. Ergönül, dünyada gerçekleştirilen aşı çalışmalarından örnek gösterdi: “Bu aşı zaten yöntem itibariyle en iyi ihtimalle olabileceği yer Sinovac’ın Coronavac aşısıdır. Batılı ülkeler mRna aşısına ulaşamayacaklarını anladıkları anda bazı aşı faaliyetlerini durdurdular. Sanıyor musunuz ki Almanlar sadece bir aşıya oynadı? Bunu bulan Biontech bir firma, Almanların Robert Koch Enstitüsü ve Bernhard Nocht Enstitüsü vardır. Bunlar da aşı çalışması yapıyorlardı ama geri adım attılar. Zaten yakalayamayacakları bir oranı gördükleri zaman mRna’yı tercih ettiler. Çok sayıda aşı girişini kendisi durdurdu. Bazı yeni aşı faaliyetleri var. Houston’da Texas Üniversitesi’nden Peter Hotez ve arkadaşları bir rekombinant dna teknolojisi geliştirdiler. Onların da iddiası çok ucuza etkili bir aşı yaparak dünyanın yoksul ülkelerine dağıtmak üzerinedir. Bu ayrı bir şey ama bunu da yapmanız için yine verilerini sunmanız gerekir. Örneğin Teksas’taki grup bunu sundu. Arkadaşlarımız belki sunacaklardır. Son 2-3 haftadır hiç sesleri çıkmıyor. Toplum olarak meselenin daha özüne girme, rahatlama ihtiyacı var.
Pandeminin Seyri
Omicron varyantı tüm dünyaya sallamaya başladı. Covid-19 Omicron varyantı başta Kuzey Amerika ve Avrupa olmak üzere tüm kıtalarda vaka sayısında artışa yol açtı. Omicron varyantının yarattığı patlama ile küresel düzeyde toplam vaka sayısı kısa sürede 311 milyonun, Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 5.5 milyona üzerinde. Aktif hasta sayısı da 45 milyona datandı. Kısa sürede ciddi yükseliş gösteren aktif hasta sayısı bulaş tehdidinin ne kadar ciddi olduğunu gösteriyor.
Son 24 saatte yeni vaka sayısı 2 milyon 170 bininin üzerinde… Covid-19’a bağlı ölüm sayısı ise 5 bin 163 kişi oldu. Hafta sonu ve pazartesileri sağlık hizmetlerine erişim, test yaptıramama, bildirim sorunları (yetersiz bildirim ve bildirim yapmayan ülkeler) nedeniyle gerçek tabloyu görmüyoruz. Haftanın ilerleyen günlerinde gerçek tablo netleşiyor. Yeni gerçek vaka sayıları çok daha yüksek olabilir.
Türkiye’de son 24 saatte 65 bin 236 kişiye Covid-19 tanısı kondu. Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise141 kişi. Toplam vaka sayısı 10 milyonun üzerine çıkarken toplam can kaybı ise 83 bin 843 kişiye yükseldi. Ne yazık ki Ağustos sonu başlayan Delta varyantına bağlı pik kontrol alınamamış, bunun üzerine daha da fazla bulaştırıcı olan Omicron varyantı eklenmiştir. Günlük test sayısı 403 binin üzerinde. Aktif hasta sayısı 600 bin eşidini aşarak bugün itibarıyla 605 bine dayandı. Yükselen aktif hasta sayımız bulaş tehdidinin daha da artacağını gösteriyor. Günlük vaka sayısının 100 binin üzerinde olduğu 4 ülke var, bunlar: ABD (673.8 bin), Hindistan (167.3 bin), İngiltere (142.2 bin) ve İtalya (101.8 bin). Bu ülkeleri 20 binin vakaya sahip şu ülkeler izliyor: İspanya (97.5 bin), Fransa (93.9 bin), Arjantin (88.4 bin), Avustralya (72 bin), Türkiye (65.2 bin), Kanada (55.4 bin), Almanya (33.6 bin), Brezilya (34.8 bin), Filipinler (33.2 bin), Hollanda (27.9 bin), Yunanistan (27.8 bin), Kolombiya (27.1 bin), İrlanda (23.9 bin), İsrail (23.6 bin) ve Portekiz (20.2 bin). Bu ülkeleri de 10 bin üzerinde vaka bildiren 8 ülke ve 5 binin üzerinde bildirim yapan 11 ülke izliyor. Özetle pandemi yeniden tüm kürede ağırlığını hissettirdi diyebiliriz.
Sağlık Bakanlığı, 25-31 Aralık tarihlerini kapsayan, illere göre haftalık her 100 bin kişide görülen Covid-19 vaka sayısı haritasını açıkladı. Buna göre İstanbul’da 100 bin kişide görülen vaka sayısı 663,69, Ankara’da 184,29 ve İzmir’de 323,30 oldu. Söz konusu tarihlerde vaka sayısı en çok artan 10 il ise Eskişehir, İstanbul, İzmir, Aydın, Çanakkale, Muğla, Kırklareli, Gümüşhane, Edirne, Kocaeli oldu. on üç hafta içinde, Türkiye genelinde hastaneye yatışlarda yüzde 6,2 artış oldu
***
İngiltere’de 4,7 milyar sterlin bütçe ile yaygın kullanımına sunulan hızlı antijen testleri pandeminin akışını değiştirdi. Testlerin pandemiden sonra da kullanılmaya devam edeceği düşünülüyor. İngiltere’de hükümetin Moonshot Operasyonu adını verdiği bir planla hızlı antijen testlerini yaygınlıkla uygulama planı hayata geçirildi. Plan, bir laboratuvara gönderilmesi gereken daha hassas PCR testlerinden ziyade 15 dakikada sonuç verebilecek milyonlarca ucuz, tek kullanımlık hızlı antijen testinin kullanımıyla günlük hayat kısıtlamalarının önüne geçilmesini amaçlıyor. Hızlı testler, 2021 baharında ortaokullarda haftada iki kez uygulamaya konulduğunda, çok sayıda öğrencinin yanlış bir şekilde pozitif çıktığı söylenip eve gönderileceğine dair endişeler vardı. Bazı bilim insanları, testlerin okul programını “iyileştirmekten çok kötüleştirebileceğini” savundu ve sızdırılan e-postalar, planın geri çekilebileceğini iddia etti. Ancak son veriler bu endişelerin çoğunun yersiz olduğunu gösteriyor. Mart ayından bu yana İngiltere’de 183 bin 939 öğrencinin yaptığı hızlı antijen testi pozitif çıktı ve ardından sonucun teyidi için PCR testi yaptırıldı. Bu testlerin toplam yüzde 89’u aynı pozitif sonucu verdi.
Salgın Kontrol Önlemleri
ABD’de Jackson Laboratory’de Bağışıklık Uzmanı olarak görev yapan Prof. Derya Unutmaz, Omicron’a karşı uyarılarda bulundu. ‘’ABD’de aşı öncesi imza atmanız gereken bir kağıt yok. Hiçbir şekilde bir forma imza atmanız istenmiyor çünkü bu aşılar kabul görmüş onaylanmış aşılar. Türkiye’de neden imza atılıyor ve özellikle mRNA aşısına bu yapılıyor bilmiyorum. Haklı olarak insanlarda yanlış bir algı oluşuyor. Neden bunda imzalıyorum da diğer aşıda imzalamıyorum diye. Bu çok yanlış bir strateji ve insanların aklında şüphe yarattı. …Maalesef çocuklar çok savunmasızlar. 5-11 yaş arası çocukların muhakkak aşı onaylanmalı. Amerika’da yüzde 30 doz yapılıyor ve hiçbir yan etki gözükmedi ve koruyuculuğu da çok iyi. Çocukların genelinde hafif geçtiği doğru ama yüzde 1’inde bile ağır geçse neden o riske girelim? Çocuklarımızı korumamız gerekiyor ve endişe eden velilere en azından bu hak tanınmalı. …Turkovac ile ilgili yorum yapamıyorum çünkü veri ve yayın yok. Birisinin kalkıp “bu çok iyi çalışıyor” demesi yeterli değil, öyle olsaydı o zaman bizim yayın yapmamıza gerek kalmazdı. Bu bütün aşılar için söz konusu. mRNA aşıları için yüzlerce binlerce yayın var. Bu verileri görmeden bilgimiz olmadan bir şey söyleyemeyiz.
***
Pfizer İcra Kurulu Başkanı Albert Bourla mart ayında çok bulaşıcı olan Omicron varyantına karşı geliştirmekte oldukları aşının hazır olacağını, bu nedenle halen kullanılmakta olan aşılarının dördüncü dozuna ihtiyaç olduğunu sanmadığını belirtti. Moderna’nın tepe yöneticisi Stephen Bancel ise geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, şu an yapılmakta olan takviye dozların etkinliğinin 2022 yılının sonbahar aylarında azalacağını ve bu nedenle bir doz aşıya daha ihtiyaç bulunacağı tahminini yürütmüştü. Moderna kasım ayında yaptığı açıklamada Omicron varyantına özel bir hatırlatma dozu geliştireceğini duyurmuştu.
***
Bangladeş, okullarda yüz yüze derslere katılan öğrenciler için Covid-19 aşısını zorunlu hale getirdi.
***
ODTÜ’de Covid-19 nedeniyle karantina yurtlarına yerleştirilen Kovid pozitif öğrenciler, koşullarını ve karantina süreçlerini anlattı. Havalandırmanın yetersiz olduğu odalarda 2 kişi kaldıklarını aktaran öğrenciler, üniversitenin günde yalnızca 2 öğün yemeği karşıladığını söyledi.
SARS-COV2
İngiltere’de yapılan araştırma, soğuk algınlığına yakalanmanın Covid-19’a karşı koruma sağlayabileceğini ortaya koydu. Sonuçları Nature Communications dergisinde yayımlanan araştırmada, Eylül 2020’de Covid-19’a yeni yakalanmış bir kişiyle yaşayan ve daha önce soğuk algınlığı geçirmiş 52 kişi üzerinde odaklanıldı. 28 gün süren çalışma süresince grubun yarısı Covid-19’a yakalanırken, diğer yarısı yakalanmadı. Covid-19’a yakalanmayanların üçte birinde, soğuk algınlığı sırasında vücudun bağışıklık sistemince üretilen T hücrelerinden yüksek miktarda olduğu tespit edildi. Araştırmacılar, havalandırma, meskendeki virüs yükü gibi diğer etkenlerin de Covid-19’a yakalanma oranlarını etkilemiş olabileceğini belirterek, buna rağmen araştırmanın vücudun bağışıklık sisteminin çalışmasını anlamaya katkıda bulunduğuna, yapılacak aşı çalışmaları için önemine de işaret etti.
Not: Dünya ve Türkiye Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 07.00-8.00) alıyoruz.