Pandemi Gündemi
DSÖ Genel Direktörü Ghebreyesus, Afrika kıtasında yaklaşık 1 milyar insana tek doz Covid-19 aşısı yapılamadığını belirterek, “Aradaki bu farkı kapatamazsak salgının akut aşamasını sona erdiremeyiz” uyarısında bulundu. Ghebreyesus’un söylediğine göre, şu anda dünya çapında 9,4 milyar dozdan fazla Covid-19 aşısı uygulandı. Ancak 90 ülke geçen yılın sonuna kadar nüfuslarının yüzde 40’ını aşılama hedefine ulaşamadı ve bu ülkelerden 36’sı henüz nüfuslarının yüzde 10’unu aşılayamadı. Afrika kıtasında nüfusun yüzde 85’ine tekabül eden yaklaşık 1 milyar insana ise henüz tek doz aşı bile yapılamadı. Ghebreyesus, mevcut Covid-19 aşılarının ciddi hastalık ve ölümleri önlemede çok etkili olsa da bulaşmayı tam olarak önleyemediğinin altını çizdi.
***
ABD hükümetinin büyük işletmelerde çalışanlar için aldığı Covid-19 aşısı veya test zorunluluğu kararı, Yüksek Mahkeme tarafından durduruldu. 80 milyondan fazla insanı etkileyecek bir karara imza atan mahkeme, sağlık çalışanları için getirilen aşı zorunluluğu uygulanmasının devamına izin verdi. Ülkenin en büyük perakende ticaret grubu olan Ulusal Perakende Federasyonu, Yüksek Mahkeme’nin kararını ‘işverenler için önemli bir zafer’ olarak nitelendirdi. OSHA, aşı zorunluluğunun, altı ayda 6 bin 500 hayat kurtaracağı ve 250 bin hastaneye yatışı önleyeceği tahmininde bulunmuştu.
***
Erkekler dünya sıralamasında bir numarada bulunan aşı karşıtı Sırp tenisçi Novak Djokovic’in vizesi ikinci kez iptal edildi. Djokovic’in vize başvurusuna ilişkin formlarda yalan beyanda bulunup bulunmadığını incelemeye alan Avustralya Göç Bakanı Alex Hawke, ünlü tenisçinin vizesinin iptal edildiğini duyurdu. Djokovic, bir kez daha sınır dışı kararıyla karşı karşıya.
***
TTB Başkanı Şebnem Korur Fincancı, “Omicronun geçirildikten sonra ne kadar süreyle bağışık bıraktığı henüz bilinmiyor. Buna böyle bir durumda toplum bağışıklığı değil, sürü bağışıklığı demek gerekir. Hatta bir meslektaşımız, ‘Bu sürü bağışıklığı da değil sürü hasarı’ demişti. Bunun yanı sıra özellikle post Covid dediğimiz, Covid geçirdikten sonraki geç dönem sağlık sorunlarını da henüz bilmiyoruz” şeklinde konuştu.
***
Almanya’da koronavirüsle mücadele stratejisinin değişmesini isteyen Dünya Sağlık Örgütü İnfluenza Programı Başkanı, virolog Prof. Dr. Klaus Stöhr, ülkede korona pandemisiyle mücadele için temaslı takibinin (filyasyon) artık mantıklı olmadığı görüşünü dile getirdi. Stöhr, Cuma günü Kölner Stadt-Anzeiger’de yayımlanan demecinde “Bir çıkış planına ihtiyacımız var” dedi. “Almanya’da neden hâlâ temaslı takibi yapıldığını söylemek mümkün değil” diyen Stöhr, “Nüfusun büyük bir kısmı hafif ve asemptomatik olarak enfekte ise ve antikorlara sahipse, temaslı karantinası anlamsız hale gelir” diye konuştu. Stöhr, artan koronavirüs vakaları karşısında sağlık kurumlarının kapasitelerinin çok üzerinde çalıştığını belirtti. Stöhr, pandemiden kurtulmanın yolunun da “önce aşı sonrasında da enfekte olmaktan” geçtiğini söyledi. Almanya’da aşı zorunluluğu getirilip getirilmemesi konusunda ise Stöhr, Omicron varyantına karşı kış mevsimi de göz önüne alındığında bunun için “geç olduğunu” söyledi.
***
Artan vakaların, uzayan kuyrukların ardından hızla teste geçilmesi beklenirken, Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu’ndan ‘ Semptomlular hariç PCR testi zorunluluğu kalktı’ kararı geldi. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın “Almanya’da kullanılan, en iyi sonuç veren 5 antijen hızlı tanı kitinden 2’si Türkiye’e üretiliyor” açıklamasını yapmıştı. Birçok vatandaş, “Hızlı test üretiyorsak biz niye kullanamıyoruz?” diye sordu.
Pandeminin Seyri
Omicron varyantı tüm dünyayı sallamaya başladı. Günlük vaka sayısı patlama yaparak 3.2 milyon civarında, toplam vaka sayısı kısa sürede 324 milyonun üzerine çıkarken Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 5 milyon 546 binin üzerinde devam ediyor. Aktif hasta sayısı da 53 milyonun üzerine çıktı. Kısa sürede ciddi yükseliş gösteren aktif hasta sayısı bulaş tehdidinin ne kadar ciddi olduğunu gösteriyor.
Son 24 saatte yeni vaka sayısı 3 milyon 173 binin üzerinde devam ederken Covid-19’a bağlı ölüm sayısı ise 7 bin 629 kişi oldu. Günlük vaka sayısının 100 binin üzerinde olduğu 8 ülke var: ABD (805.5 bin), Fransa (329.4 bin), Hindistan (268.8 bin), İtalya (186.3 bin), İspanya (162.5 bin), Arjantin (139.9 bin), Avustralya (134.5 bin) ve Brezilya (111.4 bin). Bu ülkeleri 20 binin vakaya sahip şu ülkeler izliyor: İngiltere (99.7 bin), Almanya (80.1 bin), Türkiye (67.9 bin), Meksika (43.5 bin), Portekiz (40.1 bin), Filipinler (37.2 bin), Hollanda (35.5 bin), Kolombiya (34.9 bin) ve Belçika (31.9 bin). Bu ülkeleri de 10 bin üzerinde vaka bildiren 13 ülke izliyor. Özetle pandemi yeniden tüm kürede ağırlığını hissettiriyor.
***
Türkiye’de son 24 saatte 67 bin 857 kişiye Covid-19 tanısı kondu. Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise167 kişi. Toplam vaka sayısı 10 milyon 271 binin üzerine çıkarken toplam can kaybı ise 84 bin 278 kişiye yükseldi. Ne yazık ki Ağustos sonu başlayan Delta varyantına bağlı pik kontrol alınamamış, bunun üzerine daha da fazla bulaştırıcı olan Omicron varyantı eklenmiştir. Artan bulaş günlük test sayısına da yansıdı, dün test sayısı 392 bine geriledi. Aktif hasta sayısı 710 binin üzerine çıktı. Yükselen aktif hasta sayımız bulaş tehdidinin daha da artacağını gösteriyor.
***
İstanbul’da sağlık yöneticileri ve başhekimlerle bir araya gelen Sağlık Bakanı Koca, “Artan vaka sayıları sebebiyle hastaneye yatan sayısında bir miktar artış gözleniyor” dedi.
Salgın Kontrol Önlemleri
Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan rehbere göre, yaşlı bakım evleri, ceza infaz kurumları gibi yüksek riskli kişilere bakım verilen alanlarda kalan veya hizmet verenlerden hatırlatma dozu olmamış, son 3 ay içinde hastalığı geçirmemiş veya aşısız Covid-19 yakın temaslı kişilere 10 gün karantina uygulanacak. Öte yandan hatırlama dozu yapılmış veya son 3 ay içinde hastalığı geçirmiş Covid-19 yakın temaslı olan kişiler karantinaya alınmayacak, maske, mesafe ve hijyen kurallarına uyarak, kendi semptomlarını da takip ederek günlük yaşamlarına devam edecek. Bu kişilerde semptom gelişmesi durumunda, semptom geliştiği gün PCR testi yapılacak. Hatırlatma dozu yapılmamış, son 3 ay içinde hastalığı geçirmemiş veya aşısız kişilerden yakın temaslı olanlar, 7 gün karantinada kalacak. Karantina süresince semptom gelişmemesi halinde 7’nci günde test vermeden karantina sonlandırılacak.
***
İstanbul Tabip Odası Genel Sekreteri Prof. Dr. Küçükosmanoğlu, “Gerçekten gelinen durum kabul edilebilir bir durum değil. Vaka sayılarının bu kadar yüksek olduğu bir zamanda salgın kontrolunun tamamen elden bırakıldığı anlamına gelen bu uygulamayı, bilime uygun bir açıklama olarak değerlendirmiyoruz. Çünkü günlük vaka sayıları, salgının başından beri en yüksek sayıya ulaşmış durumda. Şu an içinde bulunduğumuz durumda bu tedbirlerin gevşetilmesine dayanak olacak yerden çok uzaktayız. İstanbul’daki vaka sayılarının 4-5 kat arttığını biliyoruz. Gerçek vaka sayısının açıklanandan çok daha fazla olduğunu düşünüyoruz. Hastane başvurularında bir artış da söz konusu. Daha önceki vaka artışlarında gördüğümüz gibi önce vaka sayıları artıyor ardından da hastane başvuruları artıyor. Daha sonra da yoğun bakımlar doluyor. Şu an yoğun bakımlar tam dolu değil ama yatan hasta sayısında bir artış olduğunu da görmek lazım. Önümüzdeki günlerde bunun yoğun bakım ve vefat sayılarına da yansıyacağını kolaylıkla tahmin edebiliriz. Bu durumdayken salgın kontrolunun tamamen bırakılması, kişilere sadece aşınızı olun, maskenizi takın önerilerinde bulunulması yeterli değil. Çünkü hastaların izolasyonundan vazgeçilmesi anlamına gelen bu karar, hastalığın yayılmasını kolaylaştıracak ve atrtıracak bir karardır. Ayrıca bunun epidemiyoloji bilimiyle çeliştiğini de vurgulamak isterim. Daha çok insanın ölümüne neden olacak bu kararların sonuçları ağır olacaktır diye düşünüyoruz” değerlendirmesini yaptı. PCR testi uygulamasının kısıtlamasının aksine yaygınlaştırılması gerektiğini vurgulayan Prof. Küçükosmanoğlu, “Semptomu olmayanlara test yapılmaması gibi bir uygulamaya başlanacağı söylendi. Halbuki temaslı kişiler hatta aşılı kişiler de hastalık taşıyabiliyor. Hafif geçiriyor olsalar bile insanlar bu hastalığı yayabiliyorlar. Özellikle işyerlerinde, okullarda, toplu taşımalarda yani kalabalık bulunulan ortamlarda, insanlar birbirlerine çok yakın temas halindeler. Bu da hastalığın yayılması ve yüksek riskli kişilerle aynı ortamda bulunup onlara hastalığı bulaştırıp, ölümlerine ya da yoğun bakıma yatışlarına neden olacaktır. Bu sebeple aşıların ve testlerin yaygınlaştırılmasını ve izolasyon tedbirlerinin de devam etmesi gerektiğini söylüyoruz” dedi.
***
Ankara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Necmettin Ünal, temaslı kişilere PCR testi yapılmamasının haklı sebepleri olduğunu ancak, gelişmiş ülkelerin bunun yerine hızlı antijen testi kullandığını vurguladı. Ünal, “PCR testleri pahalı, eğitimli personel gerektiren, zaman alan testler, dolayısıyla bunun lojistiğini sağlamak her ülke için zor, Türkiye için de zor. 450 binli rakamlara çıktık ama yapılması gereken bunun üstünde” dedi. Avrupa ülkelerinin programlarına hızlı antijen testlerini aldığını belirten Ünal, İngiltere örneğini verdi. Burada okullarda haftada iki kez antijen testi yapıldığını kaydeden Ünal, çocukların taşıyıcı fonksiyonlarını gidermek adına uygulamanın önem taşıdığını söyledi. PCR testlerinin lojistik ve ekonomik olarak tüm taramalarda kullanılmasının mümkün olmadığını kaydeden Ünal, “Bunun bir yerde durması gerekiyordu. Bu PCR testlerinin çöpe atıldığı anlamına gelmiyor, yine kullanacağız. Ama bunun yerine tarama testi olarak Sağlık Bakanlığının bir an önce kendi algoritmasına antijen testlerini alması gerekiyor. Antijen testleri pozitif çıkanların yine PCR testi yaptırması gerekiyor” ifadesini kullandı.
***
İngiliz basını, ülkede koronavirüs kısıtlamalarının sürdüğü 16 Nisan 2021’de, Başbakanlık’ta iki veda partisi düzenlendiğini gündeme taşıdı. Başbakanlık haberi yalanlamazken, başkent Londra’da bu tarihten bir gün sonra Edinburgh Dükü Prens Philip’in cenaze töreninin yapıldığına dikkat çekildi.
***
İngiltere’de, tavsiye edilen karantina süresi 7 günden 5 güne düşürüldü. Söz konusu kararın ‘ekonomik faaliyeti’ artırmak için alındığı belirtilirken İngiltere Sağlık Bakanı Sajid Javid, “Özgürlüklerimiz üzerinde uygulanacak herhangi bir kısıtlama, son çare olmalıdır” dedi. Javid, beşinci gün sonrasında negatife dönen kişilerin karantinasını sonlandırabileceğini söyledi. Söz konusu güncelleme, pazartesi gününden itibaren yürürlüğe girecek. Covid-19’a yakalananların üçte ikisinin, karantinanın beşinci gününün sonunda ‘bulaşıcılık özelliğini yitirdiğini’ belirten Javid, “İnsanların karantinadan güvenli bir şekilde çıkmalarına yardımcı olmak için inşa ettiğimiz test kapasitesini kullanmak istiyoruz” ifadelerini kullandı. Aralık ayında, İngiltere’de 10 gün olan karantina süresi 7 güne indirilmişti.
***
Almanya, Türkiye’den ülkeye girecek olanlar için vize şartlarını güncelledi. 7 Ocak 2022 tarihli güncellemeye göre, “Almanya’da geçerli sayılan aşılardan yaptırmayanlar, hiç aşı olmayanlar; negatif testi olsa bile” ülkeye alınmayacak. Tam aşılarını olmayıp da, Almanya’ya girmesinde zorunluluk bulunanlar (duruşma, mahkemede şahitlik gibi) ancak bunu kanıtlarlarsa, karantina şartıyla girebilecek. Aşılarını yaptırmamış olanlar, vize başvurusunda bulunabilecek ancak vizesi olsa bile Moderna, BioNTech, AstraZeneca ya da Johnson&Johnson aşısı olmamışsa, Almanya’ya alınmayacak. Açıklamada bu, “Zorunlu seyahat nedeni yoksa da aşı olmamış kişiler başvurabilir. Ancak ülkeye girişe, tüm dozlar tamamlanınca izin verilecek” diye özetlendi. Türk aşısı Turkovac da, Çin aşısı ve Rus aşısı gibi Almanya’da tanınmıyor. Turkovac yaptıranlar, iki dozunu bu aşıdan tamamlasa bile Almanya’ya alınmayacak.
SARS-COV2
Geniş çaplı bir araştırma Covid-19 ile hamilelik komplikasyonları arasındaki bağı ortaya koydu.
İskoç araştırmacılar, virüse hamileliğinin sonuna doğru yakalanan kadınların doğumla ilgili komplikasyonlara daha açık olduğu sonucuna vardı. Araştırmaya göre komplikasyon yaşama olasılıkları Covid’e hamileliğin erken döneminde ya da hiç yakalanmayan kadınlara göre daha fazla. Yapılan analizlerde erken doğumların (hamileliğin 37’nci haftası tamamlanmadan önce), ölü doğumların ve yeni doğan ölümlerinin doğumdan 28 gün ve daha kısa süre önce virüse yakalanan kadınlarda daha yaygın olduğu görüldü. Komplikasyonların çoğu aşısız kadınlarda yaşandı. Ayrıca bebekleri ölen bütün kadınların Covid-19 geçirdiği sırada aşısız olduğu belirtildi. Ancak her birinin ayrıntılı klinik kayıtlarına erişim olmadığından, virüsün ölü doğumlara ya da yeni doğan ölümlerine doğrudan neden olup olmadığını söylemenin mümkün olmadığı vurgulandı.
***
Bristol Üniversitesi Aerosol Araştırma Merkezi’nden bilim insanları, geliştirdikleri cihazla Covid-19 hastalığına sebep olan SARS-CoV-2 virüsünün havada ne kadar hayatta kaldığını ölçerek virüsün ilk 20 dakikada bulaşma yeteneğinin yüzde 90’ınını kaybettiğini açıkladı. Bilim insanları, virüsün ilk 5 dakikada bulaşma yeteneğinin yüzde 48 oranında gerçekleştiğini ve virüsten korunmanın en etkin yolunun koruyucu yüz maskesi olduğunu ifade etti. Bilim insanları, çalışmalarında havada bulunan mikro damlacıklardaki virüsün 5 saniye ile 20 dakika arasındaki aktivitesini ölçtüklerini ve virüsün havadaki ömrünün, farklı Covid-19 varyantları için benzerlik taşıdığını ifade etti. Nem oranı yüksek havanın, virüsün hayatta kalmasını yükseltirken bir ortamda en uzaktaki kişiden ziyade en yakındaki kişiden virüs bulaşmasının daha yüksek bir oran olduğu belirtildi. Bilim insanları bilimsel çalışmanın henüz hakemli tıp dergisinde yayınlanmadığını ifade etti.
***
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Covid-19’a karşı etki gösterdiği belirlenen iki ilacın tedavide kullanımını tavsiye etti. ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), Amerikalı ilaç firmaları Pfizer ve Merck firmalarının Covid-19’a karşı geliştirdiği ağızdan alınan iki ilaç için, 12 yaş ve üzerindeki riskli kişiler için kullanım onayı vermişti. Ancak bu ilaçlar için DSÖ’den henüz bir karar çıkmış değil. Örgütten yapılan yazılı açıklamada, DSÖ Uluslararası Uzmanlar Standart Geliştirme Grubu’nun, Covid-19’a yakalanan hafif, ağır ve kritik durumdaki yaklaşık 4 bin hasta üzerinde yaptığı yedi ayrı denemenin ardından eklem iltihabı ilaçlarının Covid-19’a karşı etkinliğine dair önerilerine yer verildi. Buna göre, eklem iltihabı ilaçları Baricitinib ile Interleukin-6’nın (IL-6), kortikosteroid ilaçla birlikte kullanıldığında ağır durumdaki Covid-19 hastalarının iyileşmesine olumlu etki sağladığı tespit edildi. Dünya Sağlık Örgütü’nün Baricitinib ile IL-6’nın kullanımına ilişkin tavsiyesinin ardından Sınır Tanımayan Doktorlar (MFS) örgütünden yapılan açıklamada, tavsiye edilen ilaçlarda tekelleşmenin önüne geçilmesi gerektiği belirtildi.
Not: Dünya ve Türkiye Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 07.00-8.00) alıyoruz.