Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bu yıl Mayıs ayına kadar kendisine bildirilen 3,14 milyon koronayla bağlantılı ölüm üzerinde yaptığı çalışma sonucunda, Ocak 2020 ile Mayıs 2021 arasında koronavirüsten ölen sağlık çalışanlarının sayısının 80 bin ile 180 bin arasında olduğunu belirledi.
***
Türkiye’de salgın hala kontrol altına alınamadı. Yeni vaka bildirimi ve günlük can kaybı yüksek hızda devam ediyor. Son 24 saatte yeni vaka sayısı 28 bin 192 kişiye ve Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 228 kişi oldu. Toplam vaka sayısı 7 milyon 800 bini geçerken toplam can kaybı ise 68 bin 700 kişiye yükseldi. Günlük test sayısı 363 binin üzerinde. Aktif hasta sayısı yükselmeye başlayarak 500 binin üzerine çıktı, Bu sayı bulaş tehdidinin devam edeceğini gösteriyor.
***
Yurtların spor salonlarına yönelik “Spor aktiviteleri damlacık çıkışı ve hızını artırmaktadır. Bu nedenle sosyal mesafe en az 2 metre olmalıdır” ifadesi rehberden çıkarıldı. Spor salonları için 6 metrekareye 1 kişi düşmesi şartı da kaldırıldı. Yurtlarla ilgili bir diğer önemli değişiklik de önceki rehberde yurda girişi yapılmayacak olan “Ateş, öksürük, burun akıntısı, solunum sıkıntısı gibi şikayetleri olan, Kovid-19 tanısı alan ve temaslısı olan” öğrencilerin, bundan sonra “maske takarak izole olmaları sağlandığı” takdirde yurda alınması oldu.
Sağlık Bakanlığı, Kredi ve Yurtlar Kurumu bünyesindeki yurtlar ve okul pansiyonlarında önlemleri gevşetti. Kantin ve kafeterya sıraları, çalışma salonlarında, yatak ve ranzalar arasında gözetilmesi önerilen 2 m sosyal mesafe rehberden çıkarıldı. Covid-19 hastası öğrenciye maskeli izolasyon getirildi. Rehberde, daha önce, “mümkün olduğunca azaltılması” önerilen yurtlardaki öğrenci sayısı, ek yerleştirmelerle katlanırken, güncelleme ile yurt ve pansiyonlardaki sosyal mesafe önlemlerinde de gevşemeye gitti. Kantin ve kafeterya sıraları, okuma ve çalışma salonlarında, idari personel çalışma alanı, yatak ve ranzalar arasında gözetilmesi önerilen 60 cm ile 2 metre arasındaki mesafeler yerini, yurt yönetiminin inisiyatifine ve kurumun fiziksel şartlarına bırakılan “sosyal mesafeye dikkat edilecek” aralıklara bıraktı.
***
ağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, “havuzlanmış PCR” ile okullarda düzenli tarama ile semptom olmasını beklemeden tüm öğrencilere düzenli olarak test yapılabileceğini söyledi. Havuzlanmış PCR testte, herkese tek tek test yapmak yerine, “havuz” denilen küçük gruplar oluşturuluyor ve gruptaki herkesten alınan ağız sürüntü (tükürük) örnekleri, tek bir testmiş gibi çalışılıyor. Bu da daha az test kullanarak daha düşük maliyet ve işgücü ile daha fazla kişiye düzenli test yapılabilme imkânı tanıyor. Prof. Dr. Yavuz, bu yöntemin PCR duyarlılığını da olumsuz etkilemediğini söyledi.
Koronavirüs Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Yavuz’dan “havuzlanmış PCR” ile okullarda düzenli tarama önerisi. Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz, “havuzlanmış PCR” ile okullarda düzenli tarama ile semptom olmasını beklemeden tüm öğrencilere düzenli olarak test yapılabileceğini söyledi. Havuzlanmış PCR testte, herkese tek tek test yapmak yerine, “havuz” denilen küçük gruplar oluşturuluyor ve gruptaki herkesten alınan ağız sürüntü (tükürük) örnekleri, tek bir testmiş gibi çalışılıyor. Bu da daha az test kullanarak daha düşük maliyet ve işgücü ile daha fazla kişiye düzenli test yapılabilme imkânı tanıyor. Prof. Dr. Yavuz, bu yöntemin PCR duyarlılığını da olumsuz etkilemediğini söyledi.
Prof. Dr. Yavuz, “Ülkeler okulları açık tutabilmek için farklı farklı yöntemler deniyorlar. Bunlardan en çok kabul edilen ve önerilenlerden biri de tarama testleri. Yani öğrencilerde semptom olmasa bile hepsine test yapıp pozitif olanları erkenden saptayarak, enfeksiyonun yayılmasını engellemek. Maskenin yanı sıra bunun da etkili olduğu gösterildi. Tabii ki çocuklardan nazofaringal örnek (burun sürüntüsü) almak çok zor olduğu için, tükürük almak daha mantıklı. Ama bunun da ekonomik maliyet boyutu var. Dünyada bir grup ülke, hızlı (tükürük) testlerini kullanıyor ama bu hızlı testler maalesef ucuz değil. Türkiye PCR’ı çok ekonomik yapan bir ülke olduğu için, bu iki yöntemi kombine edebiliriz. Hızlı test yerine, havuzlanmış yöntemle tükürükten PCR testi çalışılması daha akılcı bizim ülkemiz için. Hem ekonomik anlamda, hem de kolay örnek alma anlamında böyle uygulamaların yapılmasını kesinlikle destekliyorum ve öneriyorum” dedi.
Okulların açık kalabilmesi için asemptomatik (belirtisiz vakalar) ya da presemptomatik (belirti vermeden önceki evredeki vakalar) olguların erkenden yakalanıp izole edilmesinin çok önemli olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Yavuz, şunları söyledi: “Havuz yöntemi nasıl uygulanıyor? Diyelim ki sınıfta 20 öğrenci var. 10’arlı grup olarak örnek alıyorsunuz ve ortak test çalışıyorsunuz, yani bir test yapıyorsunuz. Buna havuzlanmış yöntem deniyor. Eskiden de yapılırdı bu, salgınlarda vs. Çok fazla insan var, testin maliyetini azaltmak için kullanılırdı. Üstelik bu yöntemde PCR testin duyarlılığında da bir azalma olmuyor. Bu 10 öğrenci negatif çıkarsa, hepsi negatif diyebiliyorsunuz. Hem ekonomik yönden, hem örnek alınması daha pratik olduğu için, iş gücü açısından da avantaj sağlıyor. Bunda da yine öğrencilerden tek tek eküvyonla (test çubuğu) ağız içinden tükürük sürüntüsü alınıyor, hepsi birleştirilip tek bir testmiş gibi çalışılıyor.”
***
Aşı yapılacak nüfus alt sınırının 12 yaşa indirilmesi, 3. doza rağmen halen günlük 1 milyon doza ulaşabilmiş değiliz. Günlük yapılan aşı sayısı hafta içi günlerde 200-400 bin aralığında seyrederken hafta sonları 100 bine kadar geriliyoruz. Sağlık Bakanlığı hızlı ve etkin aşılama için herhangi bir çaba göstermiyor, aşılama kendi ritminde devam ediyor. Sağlık Bakanlığı istatistiklerine göre: ‘’ 22 Ekim saat 19:00 itibariyle son 24 saatte 232 bin 925 doz aşı uygulandı. Türkiye’de bugüne kadar, 55 milyon 115 bin 287 birinci doz, 47 milyon 962 bin 680 ikinci doz, 10 milyon 941 bin 554 üçüncü doz aşı uygulandı.
18 yaş üstü nüfusa göre birinci doz Türkiye ortalaması %88,8 ikinci doz ortalaması %77.3 oldu..’’ Oysa sağlık otoriterleri tüm nüfusa göre aşı oranın hesaplanmasını öneriyor. Böyle ele alırsak birinci doz aşı oranı % 65.9, ikinci doz ise % 57.4 olduğunu görürüz. Buna göre salgını kontrol için hedeflenen nüfusun %70’inin ikinci dozu yaptırması hedefinin oldukça gerisindeyiz. Bölgeler ve iller arasında ciddi eştisizik devam ediyor. Mülteciler ve ötekileştirilen topluluklarda ne kadar aşı yapıldığı verisine ulaşamıyoruz. Dahası Delta varyantı nedeniyle bu oranın en az %85 olması gerektiği iddia ediliyor. Türkiye özgünlüğünde istatistik krtik bir konuda 2 doz Sinovac yapılanların ‘ikinci doz aşı oranı’ hesaplanmasına dahil edilmesi. Salgın kontrolü için iki doz Sinovac’ın yeterli olmadığı kabul ediliyor, bu nedenle bu kişilerin 3.doz aşı olunca (Sinovac ya da Biontech) hesaplamaya dahil edilmesi daha gerçekçi değerlendirmeyi sağlayacaktır. Özellikle yaşlı nüfusun 3. doz aşılanması konusunda ciddi sorunlar olduğunu sahadan elde ettiğimiz verilerle söyleyebiliriz.
***
Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Alper Şener, kış ayları öncesi Covid-19 vaka sayılarının yükselişe geçtiğini belirterek, salgınla mücadelede tüm yaş grupları için aşının zorunlu hale gelmesi gerektiğini ifade etti.
***
Muş’ta İl Sağlık Müdürlüğü tarafından Koronavirüs aşı uygulaması için oluşturulan mobil ekipler, mahalle ve köyleri gezerek aşılama yapıyor. Görevliler bir köy camisinin hoparlöründen ellerindeki listeye göre, aşısızların ismini okuyup, aşı standına davet etti.
***
Pfizer/BioNTech aşısının 5-11 yaş grubunda %90.7 etkili olduğu açıklandı. Çalışmada, 5 ila 11 yaş arasındaki 2 bin 268 çocuğa 3 hafta arayla plasebo veya normal dozun 3’te 1’i ile aşı yapıldığı kaydedilerek, aşı olan çocukların bağışıklık sistemlerinin olmayanlara kıyasla antikor üreterek güçlendiğinin belirlendiği ve hastalığı daha hafif semptomlarla geçirdikleri belirtildi. Genç erkeklerde 2. dozdan sonra nadir görülebilen kalp iltihabı gibi yan etkilerin tespit edilebileceği kadar kapsamlı olmadığı ifade edildi. FDA, aşının 5-11 yaş grubu için onaylayıp onaylamayacağını kararlaştırmak için 26 Ekim Salı günü toplanacak, önümüzdeki cuma günü ise söz konusu çalışmaya ilişkin inceleme sonuçlarını yayınlayacak.
***
Pfizer/BioNTech Covid-19 aşısının üçüncü dozu yüzde 95,6 etkili olduğu açıklandı. 10 bin kişinin katıldığı araştırmanın sonucunda üçüncü dozun semptomatik vakalara karşı yüzde 95.6 koruma sağladığı belirtildi.
***
Salgın sürecinde aşıların değişmesi gerekeceği yönündeki bilgilerin yeni olmadığını, salgının başından beri bilindiğini ve bilim dünyasında da konuşulduğunu söyleyen Prof. Dr. Yavuz, “Bu virüsün bir RNA virüsü olduğunu, en başından beri konuşuyorduk. Bunların da değişme kapasiteleri var. Koronavirüsler’de aslında gribe göre daha düşük bu değişme sıklığı. Grip de bir RNA virüsü olduğu için, her yıl değişiyor ve aşılar da değişiyor. Beklenen bir şey bu. Ancak şunu diyebiliriz; bu insana yeni geçen bir patojen olduğu için aslında hep birlikte bu patojenin ne hızla mutasyonlar geçirdiğini gözlüyoruz. Bu da bilimsel olarak bizim açımızdan heyecan verici açıkçası. Ama Sars-Cov2 insana henüz yeni adaptasyon sağlıyor ve mutasyonları da normal Koronavirüslere göre, alışık olduğumuzdan daha hızlı oluyor. Bu nedenle aşılar da değişecek tabii ki. Virüs ne kadar antikordan kaçarsa, aşılar da değişecek. Bunu baştan beri konuşuyorduk zaten. Şu andaki aşılar, hem Delta’dan hem Alfa’dan ve diğer varyantlardan koruyabilme kapasitesine hala sahip. Önünde sonunda, gripte olduğu gibi bunda da aşı etkinliği yüzde 50’nin altına indiğinde aşıların değişmesi gerekecek. Bizim için çok sürpriz değil bu” diye konuştu.
***
Japon ilaç üreticisi Shionogi, Covid-19 aşısının klinik testlerinde yeni faza geçtiğini duyurdu. Firma, klinik test kapsamında 60 yetişkin gönüllünün yer aldığı ağustos ayındaki fazda herhangi bir güvenlik sorunu yaşanmadığını bildirdi. Söz konusu faza katılan deneklerde “yüksek derecede etkisizleştiren antikor titresi” saptandığı kaydedildi.
***
Avustralya genelinde faaliyet gösteren süpermarket devleri Woolworths ve Aldi, Avustralya’daki tüm personeli için Kovid-19 aşısını zorunlu hale getirirken, Coles, yalnızca Yeni Güney Galler (NSW), Victoria ve Avustralya Başkent Bölgesi’ndeki personelin zorunlu aşı olması gerektiğini duyurdu. Avustralya’da, aşıya uygun olan 16 yaş ve üzeri nüfusun %85,8’i Covid-19 aşısının ilk dozunu yaptırırken, çift dozunu da yaptıranların oranı %70,8. Tam aşılama oranlarının yüzde 70’in üzerine çıkmasıyla, 2020 mart ayından bu yana kapalı tutulan ülke sınırlarının, yurt dışındaki Avustralyalılara ve vize sahibi uluslararası öğrencilere öncelik verilerek gelecek ay yeniden açılması bekleniyor.
***
Hindistan Sağlık Bakanı Mansuh Mandaviya, ülkede koronavirüs aşısı yaptıran kişi sayısının 1 milyarı geçtiğini belirtti.
***
Covid-19 vakaları düşüş eğilimine girse de halen yüksek hızda devam ediyor. Farklı coğrafyalarda pandemi sık görülmeye, sık öldürmeye ve yaşamı altüst etmeye devam ediyor. Toplam vaka sayısı 243 milyon 714 binin üzerine çıktı, Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 4 milyon 953 bini geçti. Aktif hasta sayısı 18 milyonun altına düştü, 17 milyon 921 binin üzerinde aktif hastaya sahibiz. Düşme eğilimi de olsa hala yüksek aktif hasta sayısı bulaş tehdidinin ciddi olduğunu gösteriyor. Küresel düzeyde son 24 saatte 458 bin 950 kişiye Covid-19 tanısı konurken 7 bin 805 kişi Covid-19 nedeniyle hayatını kaybetti. Ülkelere göre yeni vaka sayısı şöyle: ABD (82.5 bin), İngiltere (49.3 bin), Rusya (37.1 bin), Türkiye (28.2 bin), Ukrayna (23.8 bin), Hindistan (16.3 bin), Romanya (15.4 bin) ve İran (11.1 bin).
***
Covid-19’la birlikte çocukların daha fazla evlere mahkum olduğunu, düzensiz beslenmeye başladığını ve hareketsiz bir yaşam sürdüğünü belirten Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ) Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özgür Pirgon, “İncelemelerimiz sonucunda polikliniklere baktığım zaman, obezite, karaciğer yağlanması ve insülin dirençli çocuklar çok fazla” dedi. Pirgon, Covid-19’la birlikte çocuklardaki yeme bozukluğu ve obezite konusunda açıklamalarda bulundu. Pirgon, Covid döneminin çocuklarda erişkinler gibi çok sıkıntılı bir durum oluşturmasa da 2 yıllık bir hareketsizlik döneminin vermiş olduğu etkileri uzun dönemde görmeye başladıklarını belirtti.
Not: Dünya ve Türkiye Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 08.00) alıyoruz.