Türkiye’de yeni günlük vaka rekoru: 3 gün üst üste rekor sayı. Sağlık Bakanlığı, korona virüsünden 174 kişinin daha öldüğünü, 94 bin 783 yeni vaka tespit edildiğini açıkladı. Endişeye mahal yok her şey yolunda. Algı yönetimi devam ediyor. Twitter hesabından açıklama yapan Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, “VAKA SAYILARINDA GÖRÜLEN Omicron varyantı kaynaklı artış umut kırıcıymış gibi anlaşılmamalı. Virüs eski gücünde değil. Salgının endişe verici dönemi artık geride kaldı. Tedbirlere uyarak, aşılarımızı aksatmadan hayatımıza devam edeceğiz. Dünyanın gündemi normale dönüyor” dedi. Küresel bir salgınla mücadeleyle zorlu iki yıl geçtiğini söyleyen Koca, “Artan vaka sayılarının sizi ürkütmemesini Sağlık Bakanınız olarak en yüksek sesle söylüyorum, endişe etmeyiniz, hastalık eski günlerindeki gücünde değil” dedi.
***
Koca’nın açıklaması tepki çekti. Türk Tabipleri Birliği (TTB) 2. Başkanı Doç. Dr. Ali İhsan Ökten, “Günlük vakaların 100 bine yaklaştığı, ölümlerin 200’ü aştığı bir süreçte bu açıklama akıl alır gibi değil. Bakan bu açıklamanın ardından istifa etmeli” dedi. Bu açıklamaların vatandaşları, salgınla ilgili tutumu ve bireysel önlemlerde yanlışa sürükleyeceğine işaret eden Ökten, TTB olarak kaldırılan tedbirlerle birlikte defalarca uyarılar yaparak vakaların yüz bine ulaşacağını söylediklerini ama bu uyarılarının ne yazık ki dinlenmediğini hatırlattı. Omikronun diğer varyantlara göre daha az ölüme neden olduğunu ama bu hiç öldürmüyor anlamına gelmediğine vurgu yapan Ökten “Ayrıca artan vakalarla birlikte ölümler de artıyor görüldüğü gibi. Yaşanan ölümlerin kaçı delta, kaçı omikron varyantı kaynaklı Bakanlık bunu da açıklamıyor” diye konuştu. Ökten, hastanelerde poliklinik ve acillere başvuruların arttığını, yatan hasta ve yoğun bakımlarda da artış eğilimi olduğunu söyledi. Özellikle sağlık çalışanları arasında da kovide yakalanma oranının yükseldiğine dikkati çeken Ökten “Test sayısı 1 milyon olsa vaka sayısı da 200 bini aşacak. Artık bakanlık mutlaka önlem almalı tedbir paketi açıklamalı. Vakaların yüksek olduğu illerde seyahat kısıtlaması, kalabalık mekanlara girişte PCR testi ve aşı şartı getirilmeli. 3. doz hatta 4. doz hatırlatma aşıları mutlaka yapılmalı” dedi. Ürettiğimiz hızlı test kitlerini sattığımızı ama ülkemizde kullanmadığımızı belirten Ökten “Çünkü salgına, bilimsel değil ekonomik ve siyasi açıdan bakıyorlar” dedi. Aşılamadaki bu yavaşlık ve artan vakaların yeni varyantları ortaya çıkarabileceği uyarısını yapan Ökten “Yeni varyantın etkisi de nasıl olur bilemeyiz” ifadelerini kullandı.
Halk Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Kayıhan Pala, Koca’nın açıklamasını, “Ölüm sayıları artarken endişelenmemek elde değil, hele epidemioloji bilenler için… Bir Sağlık Bakanı için tarihe geçecek bir açıklama maalesef” ifadeleriyle yorumladı. Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, şunları belirtti:
Gerçekten endişeye gerek yok mu? ‘Endişeye gerek yok, virus eski gücünde değil’ şeklinde açıklamalar ve önlemlerin kaldırılması ciddi sonuçlar doğurabilir:
1) Hukuki sorunlar: COVID 19 ölümleri önlenebilir ölümlerdir. Aşı önerdik ama yaptırmadı demek, kısıtlamaları kaldırmanın doğurduğu sonuçları ortadan kaldırmaz. Önceki yıllara ait; aşı olmadığı için hayatını kaybettiği veya sakat kaldığı iddiasıyla kişiler ve aileleri tarafından açılmış çok sayıda tazminat davası vardır. Sağlık Bakanlığı’nın ve Bilim Kurulu’nun Hukuk Kurulu’ndan görüş alması uygun olacaktır.
2) Etik problemler: Salgını kendi haline bırakmak, alınabilecek bütün önlemleri almamak her gün 200 ölüme ve yaşayanlarda çok sayıda sakatlığa yol açmaktadır. Ekonomik ve sosyal gerekçeler, sağlığın önüne konamaz. İnsanlığın birinci hakkı sağlıklı yaşamaktır. Kaldı ki, salgın ortamında önlemleri azaltmak ekonominin düzelmesine olumlu katkıda bulunmaz.
3) Ekonomik problemler: Önlemleri azaltıp, salgınla hastanelerde savaşmak, önlemleri artırıp hasta sayısını azaltmaktan çok daha pahalı bir yöntemdir.
4) Tıbbi problemler: Omicron geçirenlerde uzun sürede hangi sorunların ortaya çıkacağını bilmiyoruz. Ciddi kalp damar ve sinir sistemi sorunları gelişebilir.
5) Epidemiyolojik problemler: Omicron’un son varyant olduğunun ve salgının toplumsal bağışıklık oluşturacağının garantisi mi var? Bazı ülkelerde vaka sayılarının azalmaya başlaması salgının biteceğini göstermez. Şimdiye kadar 4 dalga yaşadık. Her dalganın bir iniş kolu vardı. Pandemi bitiyor dediler, bitti mi? Yaz geliyor, bitiyor dediler, bitti mi? İki kez aynı virusla, iki kez de yeni varyantlarla dalgalar yaşandı. Virusun bulaşını bu kadar kolaylaştırırsak, yeni varyantların gelişmesi de kolaylaşacaktır.
6) Pandeminin geleceği ile ilgili problemler: Vaka sayısının saptayamadıklarımızla birlikte çok yüksek olduğunu, ancak virusun kalıcı bağışıklık bırakmadığını biliyoruz. Pandemi devam ettikçe halka moral vermek için durumun iyi olduğunu söylemek insanların daha uzun süre hastalıkla ve ölümle birlikte yaşamasına, yakınlarının kaybına, endişeyle beklemelerine yol açmaktadır. Umarım bu yaklaşımı yeniden değerlendiririz.
***
TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu üyesi ve CHP İstanbul Milletvekili Ali Şeker, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın yanıtlaması istemiyle verdiği soru önergesinde, Covid-19 hızlı tanı kitlerinin satışının ve kullanımının Türkiye’de neden yasak olduğunu sordu. Şeker, önergesinde “Antijen hızlı tanı kitlerinin doğruluk oranları yeterli seviyeye çıktı. Dünya genelinde her yaş grubunda hızlı tanı kitlerinin kullanımı yaygınlaşıyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank da 13 Ocak 2022 tarihinde sosyal medya hesabında Almanya’da kullanılan, en iyi sonuç veren 5 antijen hızlı tanı kitinden ikisinin Türkiye’de üretildiğini açıkladı. Ancak Türkiye’de üretilen ve güvenilirliği bilim çevrelerince de kabul edilmiş antijen hızlı tanı kitlerinin ülkemizde eczanelerden perakende satışı ve kullanımı halen serbest değil” değerlendirmesini yaptı.
***
Belçika’da Covid-19 vakalarının yüzde 98’ini oluşturan Omicron’un alt versiyonu Hasselt kentindeki Jessa Hastanesi laboratuvarında ilk defa tespit edildi.
***
Dünyanın en zengin insanı, Tesla ve SpaceX CEO’su Elon Musk, Koronavirüs kısıtlamalarıyla ilgili olarak, “Halkı yeterince korkutursanız, özgürlüğün kaldırılmasını talep ederler. Bu tiranlığa giden yol.” dedi. Teknoloji girişimcisi, Amerikalıları “onlara oy vermemeye” çağırdı ama yine “onların” kim olduğunu netleştirmedi. Dünyanın en zengin insanı, Tesla ve SpaceX CEO’su Elon Musk, Koronavirüs kısıtlamalarıyla ilgili olarak, “Halkı yeterince korkutursanız, özgürlüğün kaldırılmasını talep ederler. Bu tiranlığa giden yol.” dedi.
Teknoloji girişimcisi, Amerikalıları “onlara oy vermemeye” çağırdı ama yine “onların” kim olduğunu netleştirmedi. Musk, Mayıs 2020’de podcast sunucusu Joe Rogan’a “ölüm oranının DSÖ’nün söylediğinden çok daha düşük olduğunu”, “gerçekten panik oluşmasının istendiğini” ve tecritlerin “temelde anayasanın ihlali” ve “medeni özgürlüklerimizin çiğnenmesi” olduğunu söylemişti.
***
Kuzey Amerika’nın en tanınan söz yazarı ve müzisyenlerinden Joni Mitchell de tıpkı Neil Young gibi “Covid hakkında yanlış bilgilere platform sağladığı” gerekçesiyle şarkılarının Spotify’dan kaldırılmasını istedi. Müzisyen Neil Young pazartesi günü, aşı hakkında yanlış bilgiler yayan Joe Rogan’ın podcastini yayından kaldırmayan Spotify’dan kendi şarkılarını yayından kaldırmasını istedi. Young, “Ya Rogan’a sahip olabilirler ya Young’a. İkisine birden değil” ifadelerini kullandı. Folk-rock müzisyeninin şarkıları Spotify’dan kaldırıldı.
Omicron varyantı tüm dünyayı sallamaya devam ediyor. Omicron varyantının yarattığı patlama ile küresel düzeyde toplam vaka sayısı 373 milyona dayanırken Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 5 milyon 675 binin ,zerine çıktı. Aktif hasta sayısı da yükselmeye devam ederek 72 milyon 765 bini geçti. Son 24 saatte dünya genelinde yeni vaka sayısı 2 milyon 654 bin civarında, Covid-19’a bağlı ölüm sayısı ise 7 bin 671 kişi. Hafta sonu sağlık hizmetlerine erişim, test yaptıramama, bildirim sorunları (yetersiz bildirim ve bildirim yapmayan ülkeler) nedeniyle gerçek tabloyu görmüyoruz. Bu durum pazartesi günlerine de yansıyor. Bu nedenle pandeminin seyrini değerlendirirken haftalık vaka ve ölüm sayıları daha çok dikkate alınıyor.
Haftalık vaka ve ölüm sayılarında durum şöyle: Artış eğiliminde olan günlük vaka sayısındaki patlama devam ediyor. Dört haftadır günlük vaka ortalaması sıçrayarak artış gösteriyor. Son bir ayın günlük vaka ortalaması şu seyri izledi: 1 milyon 312 binden önce 2 milyon 180 bine, sonra 2 milyon 448 bin, 3 milyon 178 bin 849 ve geçtiğimiz hafta da 3 milyon 195 bin 871 kişiye yükseldi. Son bir haftada artış eğiliminin hız kestiğini söyleyebiliriz. Bununla birlikte bu seyirin ülkelere göre farklılık gösterdiğinin altını çizmeliyiz. Vaka sayısında artış eğilimi hastane yatışlarına da yansıyor. Bir önceki haftanı ortalama günlük ölüm sayısı olan 7 bin 688 kişi, geçtiğimiz hafta 8 bin 987’ye sıçradı. Ocak başından beri ölümler artarak devam ediyor. Vaka sayısının yüksekliği, riskli kişilere bulaş ve hastane kapasitesinin zorlanması bu ölümlerde rol oynuyor.
Küresel düzeyde son bir hafta Covid-19’un seyri aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
| Bir önceki haftaya göre değişim | ||||
| Kıtalar | Son 7 gündeki vaka sayısı | Son 7 gündeki ölüm sayısı | Vaka sayısı | Ölüm sayısı |
| Dünya | 22,371,096 | 62,905 | – %3 | + %14 |
| Avrupa | 10,469,041 | 20,403 | + %11 | – %0.6 |
| Kuzey Amerika | 3,967,804 | 20,324 | – %30 | + %15 |
| Asya | 4,710,643 | 9,855 | + %5 | + %21 |
| Güney Amerika | 2,583,291 | 9,273 | – %2 | + %56 |
| Afrika | 246,544 | 2,445 | – %9 | + %0.5 |
| Türkiye | 556,850 | 1,261 | + %16 | + %9 |
Yukarıda tabloda görüldüğü gibi dünya genelinde geçtiğimiz hafta vaka sayısında hafif azalış görülse de oldukça yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Kuzey Amerika’daki vaka sayısında gözlenen azalış, küresel sayıları da etkilemiş durumda. Bununla birlikte Avrupa ve Asya kıtasında vaka sayısı artış eğilimini sürdürdü. Ölümlerde de Avrupa dışında tüm kıtalarda yükseliş eğilimi devam etti. Omicron varyantının yüksek bulaştırıcılığı ölüm sayılarında yükseliş ile de karşımıza çıkmaya başladı. Erken dönem ölüm sayısının görece düşüklük algısı yerini yüksek sayıda ölümlerle kaygının artmasına bıraktı Her ne kadar sağlık bakanımız endişelenmese de toplumda ölümler konuşulmaya başlandı. Kıtalarda eğilimden farklı olarak ülkeler pandeminin seyri ile ilgili farklı seyir izlediklerini de not etmeliyiz. Her ülke değişik zamanda pikini yaşamakta. Avrupa genelinde vaka sayısı artışta olsa da geçtiğimiz hafta başlayan düşüş eğilimin bu hafta da devam ettiği ülkeler var: Fransa (-%3), İtalya (-%15), İspanya (-%20), İngiltere (-%10), İsveç (-%19) ve İsviçre (-%17) gibi.
Türkiye’de geçtiğimiz hafta vaka sayısında ve ölüm sayısında ciddi artış gerçekleşti. Dahası yeni vaka sayısı üç gündür rekor üstüne rekor kırıyor. Son 24 saatte 94 bin 783 kişiye Covid-19 tanısı kondu. Covid-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı ise 174 kişi. Toplam vaka sayısı 11 milyon 438 binin üzerine çıkarken toplam can kaybı 87 bin 45 kişiye yükseldi. Gerçek şudur ki Ağustos sonu başlayan Delta varyantına bağlı pik kontrol alınamamış, bunun üzerine daha da fazla bulaştırıcı olan Omicron varyantı eklenmiştir. PCR test zorunluluğunun kaldırılmasına rağmen günlük test sayısı 440 binin üzerindedir. Aktif hasta sayısında artış eğilimine girmiştir, resmi istatistiklere göre bile 615 binin üzerinde bulaştırma potansiyeli olan aktif hastaya sahibiz. Koca gölgelemeye çalışsa da tablo aşikar. Bir çok uzman artan vaka ve ölümlere dikkat çekti. Geçtiğimiz yıl ile karşılaştırdı ve fazladan ölümlerin yüksek olduğu da not edildi. Sağlık Bakanlığı bu yükselişe gözlerini kapadı, rehberi bir kez daha değiştirdi. Artan test yaptırma kapasiteyi zorladığı için testten, temaslı bulmadan ve izolasyondan vazgeçildi desek yalan olmaz. Dahası elimizde en güçlü araç olan aşı için herhangi bir motivasyon gözlenebilmiş değil. Hatırlatma dozu %20’ler civarında olduğu hesap ediliyor. Oysa hatırlatma dozu yüksek olan ülkelerde ölüm hızında dramatik azalma olduğu bilimsel yayınlara yansıdı, hem de yaşlı nüfusunun )dolayısıyla riskli kişilerin) fazla olmasına rağmen. Bu tablo sürü bağışıklığına terke edilen işçi sınıfı, ezilen halkalar ve ötekileştirilen topluluklarının ölümlerinin yok sayılması olarak okunmalıdır. Pandemi ilerledikçe bu toplumsal kesimlerin hastalıktan çok daha sert etkilendiği gözler önüne serildi. Salgın yönetiminde tercih edilmiş bu strateji sermaye birikimi adına sosyal cinayetlerin devam edeceği anlamını da taşıyor.
Algı yönetimi hemen her konu da devam ediyor. Sağlık Bakanı Koca, Türkiye’nin salgınla mücadeleyi tamamlarken herkesten önce hareket ettiğini belirterek şöyle devam etti: “Kısıtlamaların en makul sürede kaldırıldığı ülkeyiz. Temel kişisel korunma tedbirleri ve aşı dışında tüm kısıtlamaları kaldırdık. Hastalığın etkisini azalttığını görür görmez karantina süreleri ve tarama testleri dahil uygulamalarımızı güncelledik. Gelişmiş olduğu iddia edilen ülkeler sağlık hizmetlerinin verilmesinde bizim çok gerimizde kaldıkları gibi kısıtlama ve tedbirlerin kaldırılmasında da bizi izlediler. Bugün tüm ülkeler, tüm salgın kurallarını nasıl kaldıracaklarını tartışıyor ve karar almaya çalışıyor, oysa biz sayın Cumhurbaşkanımızın önderliğinde bunları tam zamanında ve vatandaşımızı yormadan, yıpratmadan, herkesten önce hayata geçirdik. Salgın geri dönmemek üzere gündemimizden çıkıyor. Tüm dünyayı çepeçevre saran kurallar manzumesi artık tarih oluyor. Bu elbette tedbirsiz hareket edeceğimiz anlamına gelmez. artık tedbir kişisel.”
***
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri (SES) Ankara Şubesi Eşbaşkanı Kubilay Yalçınkaya, “Bakanlığın yeni yayımladığı algoritmalar nedeniyle nüfusun neredeyse yüzde 80’i temaslı kapsamından çıkmış durumda. Filyasyon kapsamında hasta takibi işlemi ‘çağrı merkezi’ hizmetinden ibaret. Salgının başında bir vakaya dört temaslı varsa, bugün bir vakaya bir temaslı ancak bakılabiliyor. Yaygın test yapılmaması her geçen gün serbest dolaşan vaka sayısını artırıyor” ifadelerini kullandı. Serbest dolaşım nedeniyle sağlık çalışanları arasında da vaka sayılarının arttığını aktaran Yalçınkaya, “Bakanlık sağlık emekçilerini temaslı görmüyor, testi yedi gün sonra pozitif olsa da işe başlatıyor. Çoğu arkadaşımız semptomları ve bulguları ağır seyretse de yedi gün sonra işe başlamak zorunda” bilgisini paylaştı. Uzmanlar, daraltılmış mesai, dönüşümlü çalışma ve sağlık hizmetlerinde acil vakalar dışında seyreltilmiş hizmet sunumu gibi önlemlerin hayata geçmesini istiyor.
SARS-COV2
Hong Kong’da araştırmacılar, hamsterların insanlara Covid-19 bulaştırabileceğine dair kanıtlar buldu ve insanlar arasındaki enfeksiyonları hayvanlara bağladı. Dünyaca saygın tıp dergisi The Lancet’te yayımlanan çalışma, Delta varyantının hamsterdan insana bulaşabildiğine dair ilk belgelenmiş bulguları sağladı. Araştırma için evcil hayvan dükkanlarından toplanan hayvanlardan alınan örnekler test edildi. Testlerin sonucunda birbirinden bağımsız iki “hamsterdan insana bulaşı” vakası görüldü. Hong Kong’da 18 Ocak’ta bir evcil hayvan dükkanı çalışanının Covid-19 testinin pozitif çıkmasının ardından virüsün birkaç farede görüldüğü, bunun üzerine fareler dahil yaklaşık 2 bin küçük hayvanın itlaf edileceği bildirilmişti. Tedbir kapsamında, 7 Ocak’tan sonra evcil hayvan dükkanından fare satın alan müşterilerin zorunlu karantinaya alınacağı ve farelerin itlaf edilmek üzere yetkililere teslim edilmesi gerektiği belirtilmişti.
***
İngiltere’de yapılan küçük çaplı bir pilot çalışma, ‘uzun Covid’li bazı kişilerin akciğerlerinde gizli hasar olabileceğini gösteriyor. Araştırmacılar, rutin taramalarla tanımlanamayan akciğer anormalliklerini tespit etmek için ksenon (zenon) gazı ile yeni bir tarama yöntemi kullandılar. Araştırmada, Covid’e ilk yakalandıklarında hastanede bakım gerektirmeyen ancak ilk enfeksiyonlarından sonra uzun süreli nefes darlığı yaşayan 11 kişiye odaklanıldı. Akciğer röntgeni ve taramalarında genellikle herhangi bir anormallik görülmüyor. Bunun önemli bir araştırma olduğunu ve birçok soruya ışık tutacağını belirten Dr. Fraser, “İnsanların rehabilitasyon stratejilerinin ve yeniden nefes alma eğitiminin gerçekten yardımcı olabileceğini bilmesi de önemli” dedi. Çalışmanın baş araştırmacılarından Profesör Fergus Gleeson da, “Uzun Covid’li kaç hastanın anormal taramaları olacağı, tespit ettiğimiz anormalliğin boyutu, anormalliğin nedeni ve uzun vadeli sonuçları gibi yanıtlanması gereken önemli sorular var” dedi. “Bu semptomları tetikleyen mekanizmaları anladığımızda, daha etkili tedaviler geliştirmek için daha iyi konumlanmış olacağız.”
Not: Dünya ve Türkiye Covid-19 istatistiklerini Worldmeter sitesine göre vermeye devam ediyoruz. Her gün paylaştığımız veri bir gün önceye ait olup ülkelerin bildirimlerine göre şekilleniyor. Veriyi her gün sabit saatte (sabah 07.00-8.00) alıyoruz.
Başka Bir Denizli… Başka Bir Ülke… Başka Bir Dünya… MÜMKÜN…
